De AEX-index daalde van 457,77 op 18 oktober tot 449,17, welk dieptepunt op 23 oktober bereikt werd. Nadien volgde enig herstel tot 455,23.

De Midkapindex van 24 kleinere waarden, deed op 18 oktober 561,79 om de overzichtsperiode af te sluiten op 556,48 na een dieptepunt van 550,46, eveneens op 23 oktober.

Gezegd mag worden, dat oktober in beleggerskringen altijd wordt gezien als de maand, waarin de koersen in Wall Street plegen te kelderen. Aardig is dat oktober 1995 een knappe uitzondering op de regel vormt. Dow Jones 30 Industrials, de meest geraadpleegde beursbarometer ter wereld. bereikte de ongekend hoge stand van 4802,45! Dow Jones weet zich knap te handhaven op een niveau tussen 4750 en 4800 en dat is des te opvallender omdat het nieuws over de gang van zaken in de Amerikaanse industrie varieert van ‘niet zo best’ tot ‘gewoon goed’. Dit wijst erop dat de Amerikaanse beleggers nog steeds gretig aandelen kopen.

Hoewel het bedrijfsleven op het ogenblik absoluut niet te klagen heeft over orderontvangst en winstmarges, overheerst achterdocht over de verdere ontwikkelingen: de orderportefeuilles slinken! Dit kan een aanwijzing zijn dat de economie niet verder groeit. Andere factoren die een negatieve invloed op de economie kunnen uitoefenen, zijn uiteraard de keiharde gulden, die de concurrentie voor Nederlandse produkten op de wereldmarkt er niet eenvoudiger op maakt, en de weer wegzakkende dollar, die ‘als vanouds’ op rond f 1,55 staat. Deze koersdaling ontstond door de zwakke verklaring van de G7 over de Amerikaanse munt.

Ook in Belgie stagneert de economie. In het tweede kwartaal zakte daar het bruto binnenlands produkt (BBP) met 1,1%, terwijl het in de voorgaande drie maanden nog met 3% toenam. Vooral de Belgische industrie blijkt het moeilijk te hebben als gevolg van een zwakke binnenlandse vraag.

En over die zwakke vraag gesproken: de Nederlandse consument koopt op het ogenblik weinig en legt zijn geld voor andere zaken terzijde. Anders gezegd: het uitgavenpatroon van de consument is ingrijpend veranderd. In de detailhandel zijn de gevolgen duidelijk zichtbaar. Opheffingsuitverkopen, verkopen met onwaarschijnlijk grote kortingen en andere methoden om van de veel te grote voorraden af te komen, zijn aan de orde van de dag. Hoe deze neergaande ontwikkeling op den duur de industriele produktie zal beinvloeden, moet afgewacht worden.

Ondanks alle onzekerheid zijn er analisten te vinden, die de vooruitzichten op wat langere termijn voor aandelen positief beoordelen. Het is te hopen dat hun optimisme op goede gronden berust, maar zeker lijkt mij dat niet in het minst. Andere analisten uiten zich voorzichtiger – hun aarzeling bleek uit de eerste commentaren na de bekendmaking van het resultaat van de herplaatsing van de tweede tranche der KPN-aandelen.

KPN

Er is geen transportbedrijf dat de snelheid van de koninklijke PTT Nederland, KPN dus, kan evenaren. Die snelheid is vooral te vinden op het gebied van de telefonie ofte wel de zakelijke informatie-overdracht.

Over de post zijn de meningen verdeeld – soms gaat het goed en soms zijn de vertragingen desastreus. Uit eigen ervaring weet ik bijvoorbeeld dat de bezorging van regionale dagbladen veel te wensen overlaat. Waar het transport van deze bladen in het traject van uitgever naar abonnee stagneert, valt niet te ontdekken. De tijd dat de bezorging van dagbladen voor de post bijna een erezaak was, ligt echter ver achter ons.

Hoe de KPN-koerierdiensten functioneren, weet ik niet precies, maar aan enkele ervaringen heb ik wel het idee overgehouden, dat zij voor veel (teveel?) geld redelijk goede prestaties leveren. De tweede tranche van het KPN-aandelenkapitaal is thans bij de beleggers ondergebracht en volgens de partijen die rechtstreeks bij deze operatie betrokken waren, mag van een succes worden gesproken. Dat succes is zelfs zo groot dat aan den einder de herplaatsing van een derde tranche opdoemt. Ondanks alle juichende berichten mag toch de vraag worden gesteld welke invloed de grote reclamecampagne op deze beursoperatie heeft gehad. Zou deze herplaatsing ook zonder die campagne een succes zijn geworden? Veel particuliere beleggers hebben op de aandelen ingeschreven met als enig doel het koersvoordeel van een rijksdaalder onmiddellijk te kunnen binnenhalen. Dat waren dan de zogenaamde knakenjagers. Door dat grootscheepse en snelle afstoten van die KPN-aandelen zou onmiddellijk na de introductie van die tweede tranche op de Amsterdamse beurs een forse druk op de koers zijn ontstaan als syndicaatsleider ABN-Amro alle aanbod niet opgenomen had.

Bovendien vonden veel institutionele beleggers de prijs van 55 gulden te hoog, terwijl de vraag uit het buitenland bij de verwachtingen achterbleef. Een vooraanstaande Engelse bank adviseerde zelfs niet op deze tweede pluk KPN-aandelen in te schrijven.

De koersontwikkeling in de komende weken zal uitwijzen of de populariteit van het aandeel KPN inderdaad zo groot is als thans worden gesuggereerd.

Slotkoers eerste dag van verhandeling f 54,90; tweede dag f 54,80; derde dag f 55,30. Vierde dag f 55,20.

Rente

Op de geldmarkt blijven de rentefluctuaties beperkt. Driemaands AIBOR (Amsterdam InterBank Offered Rate) is de laatste dagen fractioneel gedaald en staat thans op 3,91%.

Op de Amsterdamse kapitaalmarkt bedraagt het rendement op de jongste tienjarige staatslening thans 6,50%, wat 0,06%-punt lager is dan een week geleden.

Transportwaarden

De koersen van de transport- en opslagwaarden volgen de tendens op de Amsterdamse effectenbeurs. Ook in die koersen zit dus weinig muziek:

26/10 19/10

CMB 2110 2125

Frans Maas 50.50 49.00

KLM 51.80 53.90

Nedlloyd 38.20 42.60

Van Ommeren 47.00 48.40

Pakhoed 43.10 42.90

Enig opvallend verschijnsel is de koerswinst van Frans Maas. De oorzaak: het samenwerkingsverband met KLM en Yellow Freight Lines voor het stukgoedvervoer Europa-VS. Frans Maas wil zijn internationale allianties sterk uitbreiden omdat in de komende jaren een aanzienlijke groei van de goederenstromen wordt verwacht.

De ongunstige koersontwikkeling van de laatste weken heeft de waarde van de gefingeerde effectenportefeuille van Nieuwsblad Transport een flinke knauw gegegeven. In de portefeuille zijn de aan de Amsterdamse en Brusselse effectenbeurzen genoteerde transport- en opslagwaarden op basis van de slotkoersen van eind 1991 naar evenredigheid opgenomen. Bij de slotkoersen van donderdag bedroeg de waarde van de portefeuille f 62.423,84 tegen f 68.986 ultimo vorig jaar tot f 66.496 eind juni. Een belangrijk deel van de achteruitgang van de laatste tijd komt op rekening van Nedlloyd, die na de ‘profit-warning’ van twee weken geleden fors is teruggevallen.

Het Dow Jones indexcijfer voor transportwaarden is sinds 18 september, toen een hoogste stand aller tijden werd bereikt, met bijna honderd punten gezakt tot 1903,09, om een dag later echter weer te stijgen tot 1949,08.

Hoewel de meeste vooraanstaande beleggingsfondsen weinig fiducie hebben in de aandelen van transport- en opslagfondsen blijkt althans een jong fonds, SNS Nederlands Aandelenfonds, daar anders over te denken. van dit zojuist op de Amsterdamse beurs geintroduceerde beleggingsfonds is 5% in dergelijke waarden belegd. Een even groot percentage is gestoken in de aandelen van telecommunicatiebedrijven (KPN?).

Europese spoorwegen

In vele delen van Europa wordt keihard gewerkt aan verbetering en uitbreiding van het spoorwegnet. Bovendien worden hier en daar volkomen nieuwe futuristische en comfortabele stations gebouwd.

In eigen land kennen wij de komst van de Betuwelijn en het akkoord met Belgie over het traject van de HST-lijn langs Breda. NS heeft zes HST-treinstellen besteld, hoewel nog niet wordt gewerkt aan de daarvoor nodige verbetering van het net. In de Randstad zijn grote spoorwegwerken in uitvoering, terwijl het rijk de nodige gelden voor de Noord-Zuidlijn van de Amsterdamse metro heeft toegezegd.

Frankrijk heeft met zijn TGV- net natuurlijk een grote voorsprong op andere landen, maar is nog steeds bezig met uitbreidingen. De inspanningen die nodig zijn voor een vlekkeloos vervoer van personen, auto’s en trucks door de Kanaaltunnel mogen niet onderschat worden. En terzijde: ik las dat diezelfde Kanaaltunnel heeft gezorgd voor aanzienlijk minder belangstelling voor de luchtroute Parijs-Londen v.v.

In Duitsland worden voor het eerst sinds mensenheugenis nieuwe lijnen aangelegd en nieuwe stations gebouwd. En ook in Oost-Europa wordt hard gewerkt aan verbeteringen van het spoorwegnet. Een van de nieuwe projecten is een containertrein Berlijn-Moskou, die meteen een groot succes bleek te zijn.

Vliegtuigbouw

Smiths Industries, een Engelse toeleverancier van onder meer Boeing, verwacht dat de produktie van vliegtuigen voor de burgerluchtvaart in 1996 zal dalen tot het laagste niveau van de afgelopen tien jaar.

Smiths die cockpitinstrumenten maakt voor Airbus Industries, McDonnell Douglas en Boeing, verwacht dat dit jaar 8,3% minder vliegtuigen zullen worden afgeleverd en dat de daling in 1996 nog groter zal zijn.

Roger Hurn, voorzitter van Smiths’ raad van bestuur, zei op een aandeelhoudersvergadering dat alle vliegtuigbouwers rekening houden met een teruggang in de bestellingen.

Smith heeft enige compensatie voor het mindere werk in de civiele luchtvaart gevonden in de militaire luchtvaart, waar zowel de produktie als de orders zijn toegenomen.

De verklaring van Hurn lijkt geen goed voorteken voor Fokker. Deze Nederlandse vliegtuigbouwer heeft overigens aangekondigd zijn toeleveranciers in het vervolg in dollars te zullen betalen en forse kortingen op hun prijzen te bedingen. Ik lees dat een woordvoerder heeft verklaard die toeleveranciers voor het blok te hebben gezet. ‘Of je doet mee of we kappen er mee’. Dat is dus het systeem van Ignacio Lopez bij Volkswagen. Of het bij Fokker veel succes zal hebben, moet afgewacht worden omdat het hier een geheel ander produkt dan de populaire VW betreft.

Metalen

In Londen is opnieuw gewaarschuwd, dat de voorraden aluminium, nikkel en lood binnen afzienbare tijd kritieke niveaus kunnen bereiken. Ondanks de grotere aluminiumproduktie van de smelters wordt gevreesd dat het verbruik de produktie zal overtreffen. Een Londense analist vreest dat de prijzen van basismetalen in 1996 ongekend hoog zullen worden tenzij er snel een wereldwijde recessie komt. Hij ziet prijsstijgingen van 25 tot 100%.

Verwacht wordt dat de aluminiumprijs niet onder de $ 1700 per ton terecht zal komen en tegen eind 1996 tot rond $ 2200 zal stijgen. Eerder genoemde analist ziet voor aluminium in 1996 zelfs een prijsstijging tot $ 5500 per ton!

De loodprijs zal volgend jaar oplopen tot $ 840 per ton, hoewel de vraag naar dit metaal voor de produktie van auto-accu’s weinig of niet zal stijgen.

Minitrage

Minitrage is een nieuwe methode voor het oplossen van geschillen in de zakenwereld. Het doel is de bemiddeling tussen partijen in het geschil op gang te brengen. Een eerste vereiste daartoe is, dat de partijen in het geschil bereidheid tonen om onder leiding van een bemiddelaar vrijwillig aan tafel te gaan zitten. Het kenmerk is dat dan een commissie wordt gevormd, bestaande uit een bemiddelaar en een vertegenwoordiger van elk van de partijen.

Verwacht wordt dat die twee vertegenwoordigers leidinggevende posities bekleden en in ieder geval de bevoegdheid bezitten om ten aanzien van het geschil tot een vergelijk te komen. Minitrage is op 1 september van dit jaar door het Nederlandse Arbitrage Instituut (NAI) te Rotterdam geintroduceerd. Minitrage is in het bijzonder geschikt voor de oplossing van commerciele geschillen, schrijft W. P. Moleveld RA in een artikel in De Accountant.

In zaken waar gebrek aan vertrouwen of emoties een oplossing in de weg staan, kan een gestructureerde bemiddelingspoging die blokkade opheffen. Daarna kunnen de partijen zelf zoeken naar een opening, die meer op de toekomst is gericht dan een uitspraak wie gelijk heeft. Wanneer het geschil niet door minitrage uit de wereld is geholpen, wordt de bemiddeling formeel beeindigd, waarna partijen weer vrij zijn andere procedures in te zetten.

De gehele minitrageprocedure mag niet meer dan vier maanden duren. Iedere partij draagt haar eigen kosten, waaronder die van het door haar benoemde lid van de commissie. De overige kosten worden door de partijen voor gelijke delen gedragen.

Het honorarium van de bemiddelaar wordt door de administrateur van het NAI na overleg met die bemiddelaar vastgesteld. NAI berekent tevens administratiekosten die varieren van f 75 voor zaken met een belang tot f 5000 en f 5000 voor zaken met een belang van f 2,5 miljoen en meer.

Door WIM VAN DER MEULEN