De orderboeken van veel ondernemingen worden niet meer zo snel gevuld als tot voor kort het geval was. Daar komt nog bij dat de prijzen die zij hun klanten in rekening brengen, langzaam maar zeker dalen. Er zijn echter nog wel meer zwakke plekken te ontdekken in het fraaie beeld van de Amerikaanse economie. Zoals de dollar, die sinds het tweede kwartaal weinig meer profiteert van de grotere concurrentiekracht vis-a-vis Mexico en Canada, de voornaamste handelspartners van de VS op het westelijk halfrond. Verder moet worden gedacht aan de verliezen die ontstaan bij de omrekening van de winsten op transacties met zwakke handelspartners.

Net als in Amsterdam ontwikkelen de koersen van software- ondernemingen zich op Wall Street heel fraai. In augustus werden de aandelen van Netscape Communications tegen een koers van $ 28 geintroduceerd. Op de eerste dag van de verhandeling kwam er een slotkoers uit de bus van $ 58,75 en in de afgelopen week liep de koers op van $ 81,50 tot $ 98,25. Een onheilspellend teken is echter de bezorgdheid van de Amerikaanse beleggers over de chipsindustrie. Het beursfonds Cirrus Logic heeft gewaarschuwd dat de winst in het derde kwartaal tien tot vijftien procent lager kan uitvallen omdat een grote klant enkele orders heeft ingekrompen. De koers van het aandeel viel daardoor terug van rond $ 40 tot $ 29.

Hoe wisselvallig de ontwikkelingen in Wall Street zijn, blijkt ook uit het feit dat chipsaandelen 24 uur later een wezenlijke bijdrage leverden aan de nieuwe recordstand van de Dow Jones Industrials. Analisten wantrouwen de huidige situatie in de chipsindustrie niettemin in hoge mate. De zwakke stemming voor het aandeel Philips – slotkoers van 9 november f 57,70 – zou hiermee wel eens verband kunnen houden. De winst van het concern is immers voor een groot gedeelte afhankelijk van de uitkomsten van de chipsproduktie.

Duitse economie

De Duitse economie groeit intussen langzamer dan werd verwacht, mede omdat het investeringsniveau te laag is. Bovendien wordt verwacht dat de werkloosheid volgend jaar snel zal toenemen. Handel en industrie uiten zich steeds sceptischer over de vooruitzichten. Weliswaar behoeft geen recessie te worden verwacht, maar de groei zal slechts twee procent bedragen in plaats van de eerder geraamde 2,5%. De export zal toenemen, maar als gevolg van de dure DMark niet in de mate die aanvankelijk nog werd verwacht.

Ongetwijfeld zullen de Nederlandse en Belgische economieen de gevolgen van de minder gunstige prognose voor de Duitse economie voelen, omdat Duitsland tot de voornaamste handelspartners van de Benelux behoort en omdat de gulden en de frank even sterk zijn als de DMark.

Terug even naar de Amsterdamse effectenbeurs, waar de AEX-index aanzienlijk onder zijn topniveau is terechtgekomen. Donderdag stond de index op 452,72, zo’n 20 punten onder de hoogste stand van 472,71 van 15 september was. De Midkap-index van 24 minder grote fondsen doet het wat minder slecht. Dat is echter logisch omdat sommige van die fondsen niet zo sterk worden beroerd door de fluctuaties van de dollarkoers.

Rente

In veel landen wordt gevreesd voor stijgende rentetarieven, nu het economisch beeld nog zo goed is dat de inflatievrees overal toch de kop opsteekt. In Amsterdam blijft het rendement op de 7% tienjarige staatslening per 2005 met kleine fluctuaties op een niveau van rond 6,5% staan. Dat mag worden gezien als een bewijs voor de kracht van de Nederlandse economie.

Fokker wordt langzamerhand de risee van de beurs, omdat de berichten over het voortbestaan van de onderneming dermate warrig zijn, dat zelfs al gesproken wordt over een surseance van betaling of faillissement begin januari, wanneer een einde zou komen aan de financiering door DASA. De verontwaardiging van de directie was groot toen gesproken werd over een bodemloze put. Maar is het dat dan niet?

De grote vraag is nu in hoeverre de Nederlandse staat bereid is het bedrijf met geld op de been te houden. Door alle discussie viel de koers dinsdag terug van f 9,00 tot f 7,80. Daarbij moet ook nog worden vastgesteld dat twee nieuwe vliegtuigen met 100 stoelen – een Indonesisch en een Amerikaans – door veel luchtvaartmaatschappijen kennelijk wel attractief worden geacht. Het Indonesische toestel ontmoet veel vraag uit Zuidoost-Azie, een gebied waar DASA, de moedermaatschappij van Fokker, tot voor kort grote kansen zag.

De onduidelijke toestand waarin de Europese vliegtuigbouw zich bevindt, wordt bevorderd door de eindeloze commentaren van alle rechtstreeks betrokkenen. Alle experts zien het hopeloze van de toestand in, maar niemand komt met ook maar iets wat op een oplossing lijkt. Vooralsnog is er vermoedelijk – ook in Europees verband – ook geen oplossing te vinden, omdat de gehele branche wordt geleid door individualisten, die duidelijk gruwen van elke vorm van samenwerking.

Transport en opslag

De in Amsterdam genoteerde transport- en opslagwaarden hebben een slechte week achter de rug, getuige onderstaande tabel:

09/11 02/11

CMB 2125 2135

Frans Maas 51,90 50,50

KLM 56,20 54,10

Nedlloyd 37,40 39,00

Pakhoed 42,00 43,00

Van Ommeren 46,10 46,30

De conflicten die bij de KLM weer dreigen op te laaien, hebben (nog?) weinig invloed op de koers.

Wel moet worden bedacht dat samenwerking met een andere Europese maatschappij steeds twijfelachtiger wordt terwijl de vliegers kritiek leveren op de technische staat van de vloot en op de hygiene aan boord van de vliegtuigen. In feite is alleen British Airways overgebleven als mogelijk partner.

Het Dow Jones indexcijfer van 21 transportaandelen heeft op 6 november een nieuwe recordstand bereikt: 2010,45. Sinds 3 januari is dit indexcijfer met rond 537 punten gestegen.

Valutamarkt

Op de valutamarkten springen vooral de koersfluctuaties van de Franse franc in het oog. De ingrijpende veranderingen die premier Alain Juppe in zijn kabinet heeft aangebracht, hebben de munt goed gedaan. Het nieuwe kabinet zal streven naar een verlaging van het financieringstekort.

Toen de regeringscrisis werd aangekondigd, ontstond eerst grote onzekerheid, die de koers teisterde. Bij nader inzien kwam de valutahandel echter tot de conclusie dat de crisis goed nieuws was en steeg de koers van de franc fors. Vermoed wordt dat de nieuwe regering een straffer fiscaal beleid zal voeren om de rentetarieven sneller te kunnen verlagen. Met het streven naar goedkoper geld wordt duidelijk ingespeeld op het Franse verlangen eind 1998 te kunnen toetreden tot de EMU, de Europese Economische en Monetaire Unie.

Sinds medio oktober heeft de koers van de Franse franc zich al met al fraai ontwikkeld. Op 20 oktober bereikte die koers een dieptepunt van f 0,31855 om vervolgens te stijgen en op 8 november een stand van f 0,32475 op de koersborden verscheen. Hierbij kan worden aangetekend dat de Parijse effectenbeurs positief heeft gereageerd op de ingrijpende wijziging van de regering Juppe. Grote demonstraties en stakingen worden weliswaar gevreesd maar daar staat tegenover dat de Franse beleggers, hopend op een zwakke franc, al gewend zijn hun geld in aandelen te steken.

De Amerikaanse dollar wil maar niet uit de startblokken komen voor een sprint naar een niveau van zeg f 1,70 of zelfs meer. Die sprint lijkt nog ver weg als gevolg van de haperende begrotingsonderhandelingen van president Clinton met de Republikeinse meerderheid in het Congres. Aangezien de afloop van die onderhandelingen nog niet in zicht lijkt, moet worden gevreesd dat de dollar voorlopig niet zal stijgen tot een peil dat het leven en zakendoen van de exporteurs en internationale dienstverleners van de wereld veraangenaamt.

Wel wordt verwacht dat een nieuwe verlaging van de officiele rentetarieven de dollar veel goed zal doen, maar zo’n verlaging hangt weer af van de oplossing van de begrotingscrisis – als die oplossing snel komt, zal de Federal Reserve Board op 19 december, even voor kerstmis dus, kunnen besluiten de officiele rentetarieven te verlagen. En Wall Street denkt dat een snelle oplossing van de crisis tot de mogelijkheden behoort. Op 8 november sloot de dollar in Amsterdam op f 1,5865.

Duisenberg

De komst van de Europese Economische en Monetaire Unie werpt zijn schaduwen vooruit. Daarover heeft dr. W. F. Duisenberg, president van de Nederlandsche Bank, dezer dagen gesproken in Frankfurt. De tijd die de lidstaten hebben om het beleid, waar nodig, in de gewenste richting bij te sturen, is dus nog maar kort en daarbij is geen ruimte meer voor het maken van fouten.

Duisenberg meent dat lang niet alle lidstaten op tijd aan de criteria kunnen voldoen. ,,Helaas geldt dat wanneer regels gaan knellen, al snel de neiging ontstaat om ze op te rekken. Dit verschijnsel is maar al te bekend, vooral in de openbare financien. Gevreesd moet worden dat de Europese begrotingsnormen hierop geen uitzondering vormen.”

Voor het overheidstekort geldt een bovengrens van 3% van het bruto binnenlands produkt terwijl voor de schuld 60% de uiterste waarde bedraagt. Om, zoals het criterium vereist, bij een schuldquote boven de 60% een belangrijke daling te bewerkstelligen, is het onvermijdelijk dat menig land verder gaat in de reductie van het overheidstekort dan de 3%-grens. Duisenberg had in dit verband een interessante suggestie: door bijvoorbeeld een structureel tekort van 1% na te streven, wordt voldoende ruimte gecreeerd om ook bij een tegenvallende conjunctuur de automatische stabilisatoren vrij te laten werken zonder de 3%-grens te overschrijden.

Zoals bekend voldoen thans drie landen aan de EMU-norm. Dat zijn Duitsland, Luxemburg en Ierland. Frankrijk streeft er onder de nieuwe regering kennelijk naar ook aan de voorwaarden te voldoen. Of Nederland daarin slaagt, is nog twijfelachtig maar het paarse kabinet schijnt op dit vlak wel zijn best te willen doen.

Benzine

De prijzen voor motorbrandstoffen zijn weer gestegen. Helemaal begrijpelijk is dat niet omdat er in de prijsontwikkeling op de Londense sport market weinig leven zit. Brent Blend, standaard kwaliteit Noordzee-olie, noteert thans $ 16,71 – $ 16,73 per barrel (152 liter). Eind oktober noteerde Brent Blend $ 16,32 zodat er inderdaad sprake is van enige prijsstijging, maar hoe het dan mogelijk is dat de benzineprijzen in Duitsland dit weekend over de gehele linie met tweemaal een Pfennig zijn gedaald, lijkt een goede vraag.

Japan

De mogelijkheden voor technische en commerciele samenwerking met Nederlandse ondernemingen in Japan en op andere Aziatische markten is het doel van de zware delegatie van Keidanren (Japanse werkgeversorganisatie) die van 27 tot en met 29 november Nederland bezoekt.

Andere gespreksonderwerpen zijn uitwisseling van informatie en gedachten over de actuele en verwachte economische situatie, marktontwikkelingen, deregulering en milieutechnische ontwikkelingen in Japan.

Op 27 november organiseert VNO-NCW een seminar waarbij deze onderwerpen aan de orde worden gesteld. Deze bijeenkomst staat onder leiding van de oud-minister van Economische Zaken, dr. J. E. Andriessen.

Er zijn ook andere aanwijzingen dat Japan zich een grote inspanning getroost om buitenlandse ondernemingen te bewegen zich in het land te vestigen. Van 6 t/m 15 december organiseert de Japan External Trade Organisation (Jetro) een Invest to Japan Study Program voor bedrijven uit West-Europa, Noord- Amerika en Oceanie. Het doel is buitenlandse bedrijven aan te moedigen in Japan te investeren. Nadere inlichtingen zijn te verkrijgen bij Jetro Amsterdam (020-6765075).

door WIM VAN DER MEULEN