Kijk, in je werk concentreer je je op jouw ‘part of the business’. ,,In mijn geval dus de Rijncontainervaart. Maar je kunt en wilt niet vanuit een ivoren toren je bedrijf besturen. Je moet je blik breed houden”, zegt F. Maelissa, adjunct-directeur bij de binnenvaartvervoerder Danser Container Line bv in Sliedrecht.” Hij volgde vorig jaar de eerste serie avondcolleges over Havenmanagement. Dit voorjaar en later dit jaar worden deze colleges herhaald. Maelissa blikt tevreden terug op zijn tijdelijke terugkeer in de collegebanken. ,,Mijn algemene kennis over de haven liet te wensen over. Je probeert de vakliteratuur bij te houden maar in de praktijk stapelt het leeswerk zich op. Ik kon wel een opfrisbeurt gebruiken.”

Het aanbod aan studiedagen, symposia en cursussen is niet bij te slepen, is de ervaring van Maelissa. Dagelijks zit er wel wat bij de post. Meestal gaan deze wervende folders bij Danser Container Line linea recta de papierversnipperaar in. ,,U kent ze wel, die aanbiedingen waar je herboren van terugkomt en waarna je bedrijf gaat swingen als een trein. Maar dat Havenmanagement sprak me wel aan omdat het precies belooft wat ik nodig heb: een opfrisser. Niet meer en niet minder. Niet dat ik nou schokkende dingen heb gehoord die ik nog niet wist of dat ik het idee kreeg dat ons bedrijf volstrekt verkeerd bezig was. We moeten het niet overdrijven. Het is niet de perfecte opleiding. Maar ik wilde wel eens horen welke plannen Koos van de Steenhoven, die toen nog bij het Havenbedrijf werkte, met de haven had. En zo’n professor Roos over logistiek management, erg interessant.”

Avonden

Maelissa noemt als belangrijk voordeel van de avondcolleges dat ze de cursist niet te veel tijd kosten. ,,Zes avonden, op een aangenaam tijdstip. Dat is te doen. Je weet ver van te voren welke avonden je college hebt, dus dat is wel vrij te houden. Toch heb ik een keer een sessie moeten missen, maar die kan ik nu inhalen. Wat ik ook prettig vind, is dat je geen huiswerk mee krijgt maar een map die ik nog eens kan doorlezen als ik er de tijd voor heb.”

Bij Danser Container Line werken 35 mensen. Het personeel kan, indien nodig, op maat gesneden cursussen volgen, maar er wordt zorgvuldig geselecteerd. In aanmerking komt bijvoorbeeld een scholing over gevaarlijke stoffen, een item dat in de binnenvaart erg actueel is.

Het probleem is, zegt Maelissa, dat veel leidinggevenden in zijn branche geen gerichte opleiding hebben gehad. ,,Pas nog heb ik iemand aangenomen, die is Master of Transport and Logistics, zo’n Amerikaanse opleiding. Heeft jaren gestudeerd. Dan denk ik, was ik maar niet zo’n vervelend jongetje geweest op school, had ik zelf maar doorgeleerd. Want dan kom je er een stuk gemakkelijker.”

Zonde

De formule voor de al weer uitverkochte avondcolleges die worden georganiseerd op de Hogeschool voor Economische Studies in Rotterdam slaat zo aan, weet organisator drs Wolter Brinks van Management Studiecentrum in Vlaardingen, omdat de colleges volgens hem zo goed op de praktijk zijn geent. Daarbij doelt Brinks zowel op de inhoud als op de vorm. ,,In de haven zijn langdurige cursussen niet te verkopen. Heb je niks beters te doen, hoor je dan. De hierarchische verhoudingen in het havenbedrijf zijn er van een ouderwets soort. De baas vindt een cursus voor zijn personeel al gauw zonde van de tijd. Onnodig ook. Dus het moet kortstondig zijn en laagdrempelig. De colleges worden bovendien bewust op de avond gegeven. De baas kan roepen dat hij geld investeert maar het personeelslid offert zijn vrije tijd op. Dus dat is eerlijk verdeeld.”

De twee series van dit jaar wijken slechts op details af van die van 1995. Acht gastdocenten behandelen actuele managementvraagstukken met veel praktijkvoorbeelden. Er zijn colleges over infrastructuur en innovatie, over havenbusiness en concurrentie, over het sociaal beleid, over kwaliteitsmanagement, logistiek management en over financien en informatisering. Docenten zijn hoogleraren van de Erasmus Universiteit maar ook managers uit het bedrijfsleven en vakbondsmensen. De groepen zijn groot, doorgaans zo’n zestig deelnemers. De colleges beginnen vroeg, om half zeven zodat de cursisten om half negen weer naar huis kunnen. De cursisten kunnen op de HES eten; voor wie dat wil, staat voorafgaand aan de les, een broodbuffet klaar. ,,De gastdocenten, het tijdstip, die broodmaaltijd, het zijn allemaal voorwaarden om de drempel laag te houden. De cursisten hebben behoefte aan een orientatie op hun vakgebied. De colleges moeten een redelijk hoog niveau hebben maar het geheel mag niet al te hoogdravend zijn.”

Activiteiten

Ook bij andere activiteiten van het Management Studiecentrum blijkt over de vorm waarin het aanbod wordt gegoten, te zijn nagedacht. Het centrum organiseert korte excursies voor nieuw havenpersoneel dat niet fysiek met de haven heeft te maken. Een lezing en een uitstapje naar bijvoorbeeld het hoofdkantoor van het Havenbedrijf, naar ECT of naar het gebouw Marine Safety waar bezoekers zelf eens een schip kunnen besturen. Daarnaast worden de Rotterdamse havenmiddagen georganiseerd, Een korte kennismaking op locatie met nieuwe infrastructurele ontwikkelingen. Dit voorjaar is een middag gepland over het gebruik van IT-systemen als Internet en edi voor de beheersing van de goederenstromen. Daarnaast wordt gesproken over de toekomstige ontwikkeling van Mainport Rotterdam, over distriparken op de Maasvlakte en over het communicatieproject Cargoweb. In de nazomer wordt een havenmiddag gehouden over transport en logistiek.

Hill Street Blues

,,Ken je die politieserie, Hill Street Blues”, vraagt Brinks. ,,Dat begint altijd met een peptalk. De voorman berispt agenten die in de fout zijn gegaan maar houdt vervolgens een bemoedigend praatje, voordat zijn mensen weer de straat op worden gestuurd. Dat soort arbeidsverhoudingen zijn onbestaanbaar in de haven. Er is geen sterke, stimulerende coummunicatie tussen management en uitvoerenden.”

Het verbaasde Brinks dan ook niks dat de avond over sociaal beleid bij de cursus Havenmanagement vorig jaar het minst in trek was. In het nieuwe programma is de opzet van dit college gewijzigd; naast een vakbondsman komen nu ook werkgevers uiteenzetten hoe een goed sociaal beleid de positie van de haven kan verbeteren. ,,Een haven runnen, dat is een mensenvak maar er wordt slecht omgegaan met het primaire kapitaalgoed, de mensen. In die andere ‘haven’, Schiphol bedoel ik, zijn de arbeidsverhoudingen veel volwassener. Er is een grote behoefte aan goed opgeleid personeel in de haven maar er wordt onvoldoende onderkend dat je moet investeren in opleidingen. Opmerkelijk trouwens dat ik van twee kanten geklaag hoor. Het bedrijfsleven zegt dat de opleidingsbranche het laat afweten en de opleiders vinden dat de havenbedrijven te weinig oog hebben voor het belang van goed opgeleid personeel.” Op zijn niveau, zegt Brinks, is de opleidingsmogelijkheid nog redelijk, maar de universiteiten zouden er wat hem betreft meer aan moeten trekken. ,,Het is kennelijk heel moeilijk om een hoogleraar Haveneconomie te vinden. Delft heeft nu ook een leerstoel Haventechnologie. De goede wil is er wel. Het bedrijfsleven heeft in het verleden drie hoogleraren gesponsord maar het is de vraag of dat tot blijvende kwaliteit kan leiden.”

,,De havenmanagers”, zo vervolgt hij, ,,lopen momenteel weg met Michael Porter, een goeroe die uiteenzet hoe je een regio strategisch moet uitnutten in concurrentie met anderen. Porter propageert clusters. Maak van de grote groente- en fruitoverslag in de haven een foodcluster, zegt hij. Een interessante gedachte maar dat wordt dan weer een elitaire aanpak gevonden. Er moet een opleiding zijn voor de core business van de haven: het verslepen van goederen. Negen van de tien managers bij Nedlloyd zijn in andere disciplines afgestudeerd en hebben hun havenopleiding in de praktijk gehad.” Illustratief voor het gebrekkige opleidingsaanbod is het ontbreken van literatuur, zegt Brinks. ,,Ga eens naar de bibliotheek van het Havenbedrijf. Er is geen goed studieboek te vinden over de haven.”

CAROLIEN MEIJER

Brinks: ,,In de haven zijn langdurige cursussen niet te verkopen.” (Foto: Ben Wind)