‘Zo’n 37 procent van het huisvuil zou door de binnenvaart afgevoerd kunnen worden,’ legt procesmanager Jan-Karel Konings van de provincie Limburg uit bij het persen van de eerste balen. ‘En de potentie is nog wel groter.’

Het afvalvervoer gebeurt in Limburg en ook in de rest van Nederland vooral per vrachtwagen. Dat moet en kan anders, vinden L’Ortye, Renewi, AVR en Fransbergen. De bedrijven voeren momenteel een gezamenlijke pilot uit met (financiële) ondersteuning van de Topsector Logistiek, LIOF, Zuid-Limburg Bereikbaar en het Bureau Voorlichting Binnenvaart en Blueports.

Tillen en stapelen

Transport- en havenbedrijf L’Ortye ontving eind oktober alle betrokkenen op het eigen terrein aan de Klipperweg in Maastricht. De onderneming liet zien hoe het afval met een mobiele installatie tot balen wordt geperst. Twee weken lang worden ze gestapeld en geladen in de duwbak van binnenvaartschip ‘Wiljaco F’ die aan de kade ligt.

Op 4 november moet het schip zelf komen; dan wordt de 1500 ton afval (wat tussen de 1800 en 1900 balen zijn) geladen voor het daadwerkelijke transport naar de afvalenergiecentrale van AVR in Rozenburg. Alle balen gaan in één vaart mee. ‘Ik verwacht dat die balen er met anderhalve dag wel inzitten’, zegt mede-directeur Vivien L’Ortye tijdens de rondleiding.

Voor de pilot verwerkt L’Ortye overigens bedrijfsafval en geen huisvuil. ‘Dat is grover en anders gevormd dan huishoudelijk afval’, legt Vivien L’Ortye uit. ‘Dus als het met dit afval lukt, dan lukt het in de toekomst met huisvuil zeker.’

De directrice vertelt dat de komende dagen wordt gekeken hoe de balen zonder schade aan het plastic het beste getild en kunnen worden gestapeld. Vandaag tilt de kraan de balen per twee op. ‘Bij het stapelen op de kade moeten we er dus wel aan denken ruimte te laten tussen iedere twee balen. Anders beschadig je het plastic door die vork ertussen te steken,’ zegt L’Ortye.

Tekst gaat verder onder de foto.

Monitoren

Het vervoeren van afvalbalen per schip is niet nieuw, momenteel worden in Nederland al balen vanuit bijvoorbeeld Italië en Engeland verwekt. Wel is het nieuw dat de balen per binnenvaartschip in Nederland worden vervoerd. Ook voor L’Ortye is het een nieuw proces. ‘Vandaar dat we nu met sensoren alles monitoren en testen hoe het straks in de praktijk moet’, legt mede-directeur Jean L’Ortye uit. De proef draait ook om het monitoren van de temperatuur van het afval. Dat is nodig omdat in afval warmte kan ontstaan wat onder bepaalde omstandigheden tot brand kan leiden.

De verwachte uitkomst van de pilot is winst op het gebied van vermindering van CO2 uitstoot, een reductie van 40 tot 50%. Wilmer Fransbergen van de gelijknamige binnenvaartonderneming vertelt dat die reductie te danken is aan het nieuwe schip met schone motor, de ‘Wiljaco F’.

Financieel is de binnenvaart vooralsnog niet de voordeligste optie voor het afvalvervoer. Toch is het de ambitie van L’Ortye en Fransbergen om vanaf 2024 wekelijks 1500 ton aan balen afval richting Rozenburg te brengen. De resultaten van de proef moeten er binnen anderhalve maand liggen. Dan is duidelijk hoeveel CO2 er daadwerkelijk wordt bespaard door afval per schip af te voeren en ook of dit veilig en zonder stankoverlast voor de omgeving te realiseren is.

Tekst gaat verder onder de foto.

Bij L’Ortye liggen de plannen klaar om snel op te schalen. Vivien L’Ortye legt uit dat het terrein moet worden aangepakt om aan alle milieuregels rondom afvalverwerking te voldoen. ‘De bodem moet bijvoorbeeld vloeistofdicht gemaakt zodat lekkend afval niet voor milieuschade zorgt.’ Ze wijst naar de loods waar tijdens de lancering de ontvangst met Limburgse vlaai was. ‘Die halen we weg en daar bouwen we een nieuwe loods voor het verbalen en de opslag. Dan ruik je hier helemaal geen afval meer.’

Zover is het echter nog niet. De grootste horde is nu om gemeentes te overtuigen voor deze modal shift te kiezen. Alle partijen, inclusief de provincie, kunnen dit wel willen, de concessie wordt op gemeentelijk niveau gesloten. De aanbestedingsprocedure wordt naar verwachting in december 2022 geopend.

Rekensom

Aan het plan om afval per schip te vervoeren wordt al een paar jaar gesleuteld. Vanuit Limburg leggen jaarlijks zo’n 6.000 vrachtwagens ongeveer 1,5 miljoen snelwegkilometers af. Ook handig: gebaald afval kan langer worden opgeslagen zodat afvalenergiecentrales beter in staat zijn om het aanbod van energie af te stemmen op de vraag. Ook moet het transport over water een oplossing zijn voor het chauffeurstekort.

Directeur Jean L’Ortye zegt geïnspireerd te zijn door de bietencampagne in de provincie. ‘Die modal shift, waarmee al twee jaar op rij meer dan 8000 vrachtwagenladingen op de snelwegen in Zuid-Nederland worden vermeden, was enorm succesvol. Dus na drie jaar praten over dit project, was het tijd voor actie.’ Hij schat in dat het vervoer van afval over water kostbaarder is dan de weg. ‘Dat ligt niet aan het schip. We weten nog niet precies wat de operationele kosten zullen zijn, daarvoor zijn we nu nog aan het turven en meten.’

Met deze modal shift kan 1,7 miljoen ton CO2-uitstoot per jaar worden voorkomen, rekent Konings voor. ‘Aanbestedingen voor afvalvervoer vanuit de gemeentes moet niet meer alleen op de prijs aankomen. We moeten aan de slag met duurzaamheid. En duurzaam vervoer op lange afstanden, doe je het best met de binnenvaart.’