Dat meldde de voorzitter van de Raad donderdag tijdens een urenlange zitting over de besluiten van de ministers Rob Jetten (Klimaat en Energie) en Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) om dit project met een enorme rijkssubsidie toe te laten. Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) bestrijdt die besluiten, waaronder een rijksinpassingsplan en diverse vergunningen.

Het ging donderdag om een tweede zitting. Eind vorig jaar besliste de Raad dat de zogeheten bouwvrijstelling niet meer mag worden gebruikt, omdat die in strijd is met Europese natuurbeschermingsregels. De bouwvrijstelling werd onverbindend verklaard. De stikstofproductie tijdens de bouwfase van projecten moet volgens de Raad voortaan gewoon worden mee berekend om te zien of een bouwproject nadelig is voor beschermde natuur.

Voor het Porthos-project was ook gebruik gemaakt van de bouwvrijstelling. Dit betekende niet dat het project van tafel ging. Maar er moest wel een nieuw natuuronderzoek komen. Dat lag zelfs al klaar: het onderzoek van Arcadis in opdracht van Porthos gemaakt. Maar MOB moest volgens Raad de kans krijgen om dit natuuronderzoek te beoordelen. Dat is gebeurd en volgens MOB deugt dit onderzoek niet.

Voortoets of passende beoordeling

Volgens de ministers en Porthos is een voortoets gemaakt om te beoordelen of er nadelige gevolgen zijn voor nabijgelegen beschermde natuur. Uit die toets blijkt dat er wel een lichte toename zal zijn van stikstof, maar die toename is niet significant. Daarom is een uitgebreider onderzoek, een zogeheten passende beoordeling, niet meer nodig.

De advocaten en deskundigen van MOB stellen dat zo’n passende beoordeling juist wel nodig is. ‘Er is hier sprake van langdurig overbelaste natuurgebieden en een toename van stikstof’, zegt een van de advocaten. ‘Dan kun je het onderzoek niet afdoen met alleen een voortoets.’ De rechters van de Raad lieten ook doorschemeren dat een voortoets misschien niet genoeg is.

Bij een passende beoordeling wordt volgens de deskundige van MOB veel uitgebreider gekeken naar de gevolgen van stikstofproductie. Arcadis is er bij de voortoets van uit gegaan dat de stikstofproductie maar ongeveer twee jaar duurt. Alleen bij de aanleg van de leidingen vanaf Rotterdamse havenbedrijven en een compressorstation komt er stikstof vrij, stelt de landsadvocaat namens de ministers.

Maar de deskundige van MOB bestrijdt dat. ‘Stikstof gaat niet uit het systeem. Het blijft in de bodem zitten en wordt rondgepompt. Het houdt zijn gevolgen.’ Hij stelt ook dat de nabijgelegen natuurgebieden al overbelast zijn en dat daar dan zeker een effect zal zijn van de stikstof die door Porthos wordt geproduceerd.

Verschuivende stikstofnormen

De landsadvocaat is verbaasd dat MOB als milieuorganisatie een project tegenhoudt dat juist het milieu helpt. ‘Er is een drastische vermindering van de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen noodzakelijk. Porthos levert een onmisbare bijdrage aan de CO2- reductie.’ Hij zegt nog wel te begrijpen waarom MOB de bouwvrijstelling aanvocht. Maar nu die slag door MOB is binnengehaald, begrijpt hij niet dat MOB nu toch doorprocedeert tegen het Porthos-project.

Volgens de advocaten van MOB is er echter veel meer aan de hand. Met het toelaten van een toename van stikstof, hoe klein ook, is het einde zoek, aldus de advocaten. ‘Waar ligt de grens?’, zeggen ze.

De Europese natuurbeschermingsregels verbieden een toename van stikstof als de natuur al overbelast is. Vreemd genoeg heeft de Raad van State zelf de deur opengezet voor kleine afwijkingen van die harde regel. Een toename mag van de Raad zolang die maar niet significant is. Maar de berekende toename bij Porthos kan volgens MOB straks een nieuwe norm zijn. Zo wordt een beetje toename steeds een beetje meer en zo worden sluipenderwijs de Europese normen toch weer opgerekt.

En over normen gesproken. De Raad van State zal volgens de voorzitter voor zijn oordeel over Porthos ook eerst nog gaan kijken naar de norm van 25 kilometer vanaf een stikstofbron die tot nu toe wordt gehanteerd. Die is toegepast bij de verlenging van de A-15 en ook bij het Porthos-project. De Raad vraagt zich sterk af of stikstofneerslag wel ophoudt bij 25 kilometer van de bron.