‘Het schaap met de vijf poten dat veel bedrijven zoeken, is er niet meer’, zegt Preenen, senior researcher Sustainable Productivity & Employability van TNO. ‘Daarom is het belangrijk dat bedrijven open staan voor mensen die op het eerste oog een heel andere achtergrond hebben. Daar moet je organisatie echter wel klaar voor zijn. Als je er nu pas aan begint, ben je misschien al wel te laat. Je kunt als bedrijf nu wel zeggen: ‘ik ga een ander type mensen aannemen’, maar als dat niet past binnen je cultuur of management of het niet aansluit bij je personeel, dan gaat het niet werken. Dan zeggen bedrijven ook: ‘Zie je wel, het werkt niet’. Daarom moet je eerst met je medewerkers praten over hoe zij erover denken en hoe zij het zouden aanpakken. Alleen als je het samen doet, gaat het werken.’

Chain Logistics is zo’n bedrijf dat mensen regelmatig op motivatie aanneemt zonder dat de diploma’s leidend zijn, het zogenoemde ‘open hiring’. ‘De enige voorwaarde is dat mensen vier uur kunnen staan en tien kilo kunnen tillen’, vertelt directeur Rob Jansen. ‘Iedereen die reageert, wordt op een lijst gezet. Die lijst is nu bijna leeg. Alle mensen die zo binnenkwamen, blijven hier of stromen door naar een andere baan.’

‘Een mevrouw met paars haar, tatoeages en piercings begon hier in de productie. We konden haar helaas geen vast contract geven omdat ze ieder jaar een half jaar ziek was. Een andere dame is doorgestroomd naar haar droombaan: in de catering van een ziekenhuis. Ik had die vrouw, puur gebaseerd op haar uiterlijk, zelf nooit aangenomen, maar zij bleek een harde werker te zijn. Onze lijst bestond toen uit zeventig mensen en dat waren allemaal mensen die niet in beeld waren bij gemeentes. Het waren huisvrouwen die altijd voor de kinderen hadden gezorgd maar die nu wilden werken. Mensen zonder diploma’s en mensen die al heel vaak waren afgewezen bij sollicitaties.’

Vergrijzing

Werknemers zoeken meer en meer naar bedrijven die oog hebben voor het personeel. ‘Sta open voor mensen die anders zijn’, gaat Jansen verder. ‘Dat was voor ons best spannend. Innovatie-adoptie is belangrijk en je moet het op een goede manier doen, zowel met je personeel als met de nieuwkomers. Voor de complexere functies werken wij met een bussiness­case waarop mensen anoniem kunnen reageren: hoe zouden zij dit aanpakken? De uitwerking beoordelen wij en wie het beste past, mag komen werken. Dat kan een toiletjuffrouw zijn, of een magazijnmedewerker. Open hiring plus, is het eigenlijk. Onze manier van personeel zoeken heeft dezelfde resultaten als het gericht zoeken naar personeel.’

In de sector vervoer en opslag voldoet 11,8% van het aangenomen personeel niet aan de normaliter gestelde voorwaarden. Dat blijkt uit het rapport ‘Het belang van functie-eisen bij personeelswerving’ van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit maart dit jaar. ‘Bedrijven nemen nogal wat minder geschikt personeel aan’, zegt woordvoerder Peter Hein van Mulligen van het CBS.

‘Ook wordt eigen personeel op andere plekken ingezet binnen een bedrijf. Er is een omslag gaande waarbij bedrijven niet meer onbeperkt eisen kunnen stellen en er niet langer voor iedere sollicitant tien anderen zijn. Het komt vooral door de vergrijzing dat dit langzaam omdraait en dat juist personeel tegen de werkgever kan zeggen: voor jou tien anderen. Werkgevers kunnen niet meer verwachten dat ze voor iedere vacature tien ideale kandidaten hebben en dat ze het voor het uitkiezen hebben.’

Het is daarom aan bedrijven om goed met hun personeel om te gaan. ‘Flexibele en adaptieve bedrijven hebben genoeg personeel’, zegt Preenen. ‘Lerende en innovatieve organisaties die zijn gericht op hun personeel op alle niveaus en die hun organisatie zodanig hebben ingericht dat ze zich kunnen aanpassen aan grote veranderingen, die overleven en doen het goed. Dat zagen we met Covid. Zo’n goed ingerichte organisatie krijg je niet in één dag. Dat zit hem vooral in welk businessmodel je hebt en welke strategie. Als je zo goedkoop mogelijk wil leveren met zo min mogelijk kosten en zo weinig mogelijk wil investeren in personeel: dat gaat niet werken. Dat kán een businessmodel zijn, maar dan moet je niet verwachten dat mensen bij je willen komen werken.’

Vrijheid

‘Bedrijven die autonomie geven aan hun personeel, die de mensen betrekken bij de gang van zaken en ze een stukje vrijheid geven, die trekken personeel aan’, gaat Preenen verder. ‘Daar willen mensen graag werken. Daarvoor moet je echter wel leidinggevenden hebben die betrokken zijn bij het personeel, die hen die vrijheid kunnen geven. En leidinggevenden die nadenken over wat hun personeel wil doen. Moet dat altijd hetzelfde klusje zijn of zijn er misschien doorgroeimogelijkheden? Je kan de banen zo inrichten dat het werk uitdagend blijft.’