Snelheid en duurzaamheid lijken twee uitersten die maar moeilijk bij elkaar in de buurt te brengen zijn. Sander de Leeuw, professor in Supply Chain Management in Wageningen, vat de problematiek in het transport van versproducten samen. ‘Er gebeurt nu van alles. Er woedt een oorlog, er is een chauffeurstekort, de energieprijzen stijgen, retailers wensen hun producten terecht of onterecht zo snel mogelijk in de schappen te hebben liggen, en tegelijkertijd zijn er de overheidseisen rondom verduurzaming.’
U stelt dat de verslogistiek moet vertragen om te verduurzamen. Waarom is dat nodig?
We zijn gewend om vanuit de retail te denken, naar de vraag te kijken. Maar het is beter om te kijken naar wat er beschikbaar is. Dat betekent dat je kunt inzetten op tragere transportvormen die bijna per definitie duurzamer zijn qua uitstoot. Het is vaak ook helemaal niet nodig om vandaag te leveren wat morgen verkocht worden.
De afgelopen jaren heeft de gehele logistiek last gehad van de coronasituatie. Verzendingen moesten versneld worden om toch op tijd op de bestemming te komen. Die situatie is nu na drie jaar weer genormaliseerd. Het is weer business as usual. Daarmee is de noodzaak om te verduurzamen alleen maar groter geworden. En de mogelijkheden zijn er, maar dan moet de versketen wel anders worden ingericht.
Wat moet er gebeuren om te vertragen?
Dat is aan de vervoerder en de verlader, maar het is ook zaak de consument te bewegen te accepteren dat niet alles direct beschikbaar is. Te ‘nudgen’, in goed Nederlands. En dat kan, kijk maar wat Albert Heijn doet met de thuisbezorging van boodschappen. Uit onderzoek blijkt dat mensen bereid zijn om langer te wachten op een product, zolang maar duidelijk is wat die tijd oplevert vanuit duurzaamheidsperspectief. Het ontbreekt vaak aan die informatie. Wat is het voordeel van langer wachten? Ladingen kunnen geconsolideerd worden en ook de werklast kan beter verdeeld worden, wat ook op sociaal vlak duurzamer is.
Is een financiële prikkel nodig?
Daar is de consument zeker gevoelig voor, en iedereen uiteindelijk.
Kan verduurzaming samengaan met kostenbesparing?
Zeker. In de logistiek zie je bijna niet anders. Verduurzaming wordt nu vaak gerealiseerd door het verkorten van afstanden. En verduurzaming bij een logistiek bedrijf zit ‘m ook het anders inrichten van de energie, denk aan zonnepanelen op het dak. Dat vraagt een investering, maar vormt uiteindelijk een besparing.
Welke slimme oplossingen voor verduurzaming in de verslogistiek vallen u op?
Ik verwacht wel veel van de inzet van sensoren. Zeker in de verslogistiek wil je zo vroeg mogelijk in de keten weten hoe de lading erbij ligt en of je moet schakelen. Als je het kwaliteitsverloop van een product in beeld hebt, kan je onderweg al bepalen wat je ermee doet. Of je een ander kanaal inzet. Of dat je de tomaten naar de supermarkt brengt, of dat ze misschien beter naar de producent van pastasausen kunnen.
Ik zie ook dat er meer langzame transportmiddelen worden ingezet, zoals treinen die vanuit Zuid-Europa rijden naar het noorden. Hopelijk volgt daar meer van.
Ik zie oplossingen in het delen van data, in samenwerking en samen zoeken naar betere oplossingen. Ga dingen uitproberen en wees niet bang voor mislukkingen.
Ziet u een grote rol weggelegd voor technieken als digital twins of blockchain?
Beide staan eigenlijk nog redelijk in de kinderschoenen, ondanks dat er steeds meer voorbeelden van zijn. Via blockchain kan je binnen de keten op een veilige manier data met elkaar delen, terwijl digital twins een simulatie van het gehele proces vormen. Het is heel bruikbaar, maar het is ook kostbaar. Nieuwe techniek omzetten in operationele acties is een struikelblok.
Supermarkten zetten steeds meer in op het aanbieden van lokale producten. Is dat een slimme oplossing in verduurzaming?
Dat is een interessante. De komkommers uit Nederland, of nog lokaler: de komkommers van om de hoek. Als je binnen een straal van 50 tot 100 kilometer je versproducten inkoopt, kom je er bijna niet onderuit dat de kosten voor transport oplopen vanwege de kleinere ladingen die je vervoert. Levert dat verduurzaming op? Een slimme oplossing is dan ook weer om gebruik te maken van de schaalvoordelen van een distributiecentrum.
Verladers bepalen in grote mate hoe de supply chain in de verslogistiek eruit ziet. Wat kunnen zij doen om te verduurzamen?
De eerste stap is vertragen door middel van andere transportvormen dan de truck. En ook door meer ladingen te combineren, consolidatie. Een volgende stap is meer inzicht te krijgen in wat er in de keten gebeurt. Ik heb wel eens met een retailer gewerkt die verbaasd was dat hij drie weken lang yoghurt met dezelfde houdbaarheidsdatum kreeg. Het bleek dat de yoghurt maar beperkt werd geproduceerd, maar omdat de retailer wekelijks een levering wilde werd het opgedeeld. In zo’n geval kan je beter vanuit het perspectief van de maker werken, dan vanuit de retailer. Meer push dan pull. Dan is het echter wel noodzakelijk dat alle partijen informatie met elkaar delen en dat je daar ook gebruik van maakt. Blockchain kan daar zeker een rol in spelen, maar het begint bij de noodzaak en bereidheid om data met elkaar te delen.
Wat kunnen logistieke partijen zelf doen in de verduurzaming van het verstransport?
Laat die goede voorbeelden zien. Laat zien dat het werkt. Typerend voor de sector is dat er goede en lange relaties zijn met leveranciers. Zoek de samenwerking op, begin met kleine cases en bouw het uit.
Kan de overheid hier een rol in spelen?
De overheid heeft als taak grenzen en beperkingen te stellen. En ook belasting heffen helpt. Maar de stimulans moet echter vanuit het bedrijfsleven zelf komen. Als er geen goede businesscase onder ligt, is een plan ten dode opgeschreven zodra de subsidie stopt.
