Het is volgens de MACN belangrijk om lessen te trekken uit de verzamelde data omdat corruptie niet alleen rederijen en zeevarenden in de problemen kan brengen, maar ook de handel kan schaden, ‘met ernstige gevolgen voor de hele samenleving’.

Voorzichtig gedaald

Cecilia Müller Torbrand, de Deense ceo van het anti-corruptie-netwerk, heeft bij het presenteren van de bevindingen van het MACN ook wel goed nieuws. Het aantal meldingen van corruptie dat bij het meldpunt van de organisatie binnenkomt, is sinds de coronacrisis voorzichtig gedaald. Het MACN gaat ervan uit dat de elektronische systemen die tijdens de coronacrisis in zeehavens zijn gebruikt om schepen af te handelen, waardoor er minder vaak mensen aan boord hoeven te komen en de directe contacten tussen havenmedewerkers en scheepsbemanningen zijn beperkt, de kans op gesjoemel hebben verkleind.

De daling van het aantal corruptiemeldingen was weliswaar licht, maar gebeurde terwijl de sector zich juist meer bewust werd van de mogelijkheid om incidenten via het MACN-meldpunt te rapporteren, aldus Müller Torbrand. ‘We kunnen daaruit voorzichtig de conclusie trekken dat sommige maatregelen om gezondheidsrisico’s te verlagen ook een positief effect hebben gehad op het beperken van de mens-tot-mens-interactie die normaliter geassocieerd wordt met corrupte verzoeken. We hopen dat deze trend zich zal voortzetten in het post-covid-tijdperk.’

Suezkanaal

De top-20 van ‘Corruption Risk Hot Spots’ die het MACN heeft samengesteld op basis van de meldingen van de afgelopen tien jaar, kent een afgetekende lijstaanvoerder die een jaartje geleden ook al wereldwijd negatief in het nieuws kwam met het ‘Ever Given’-ongeluk: het Suezkanaal.

Bij het corruptiemeldpunt kwamen 1.795 meldingen binnen over onoorbare voorstellen op deze belangrijke schakel voor het scheepvaartverkeer tussen Azië en Europa. Dat waren er ruim duizend meer dan bij de nummer 4 op de ranglijst, de haven van Panjang in Indonesië (747 meldingen). Over de nummer 2 en 3, Tanjung Priok (Indonesië) en Alexandrië (Egypte), kwamen respectievelijk 1.462 en 1.001 meldingen binnen. Augusta (Sicilië, Italië), op nummer 8 met 664 meldingen, is de enige Europese haven in de top-20. De echt grote containerhavens op de lijst zijn Port Klang (Maleisië), Shanghai en Qingdao (China): op de plekken 7, 11 en 12.

Geschenk vragen

De meldingen van corruptie gaan meestal over situaties waarin loodsen, douaniers, havenautoriteiten of havenagenten om een geschenk vroegen aan scheepsbemanningen, in ruil waarvoor de valsspelers het schip in kwestie dan met voorrang zouden willen helpen. En in een grote meerderheid van de gevallen moest dat geschenk bestaan uit sigaretten.

Zo werd in het Suezkanaal in 1.626 van de 1.795 gerapporteerde gevallen om sigaretten gevraagd. Het vaakst gebeurde dat door loodsen van het kanaal: 565 keer. Alleen in Port Said (Egypte, nummer 9 op de lijst) werd vaker om een klein geldbedrag gevraagd in plaats van sigaretten. En in Lae (Papoea-Nieuw Guinea, nummer 18) werd vaak om gratis frisdrank gevraagd, maar verder domineerde in alle havens uit de top-20 de sigaret.

Bedreigend

In totaal telde het MACN in tien jaar tijd meer dan 45.000 incidenten in bijna 1.200 havens in 149 landen, waarbij in 65% van de gevallen om sigaretten werd gevraagd. Bij 10% werd om frisdrank gebedeld, en 7% om ‘snuisterijen’. Van andere categorieën, zoals geld en alcoholica, waren de percentages lager.

Ook in Europa werd meestal om sigaretten gevraagd (75% van de gevallen). Voor scheepsbemanningen die hieraan geen gehoor gaven, was vertraging voor het schip de meest voorkomende consequentie: ruim 80% van de gevallen. Maar ook gevaar voor de veiligheid van schip en bemanningen en zelfs dreiging met gevangenneming kwamen in Europa in een aantal gevallen voor (circa 1%). Ook in andere werelddelen waren scheepsvertragingen, of het dreigen daarmee, de belangrijkste consequentie voor scheepsbemanningen die weigerden om aan omkoping mee te doen.

Bedreigend

Corruptiegevallen zijn bedreigend voor scheepsbemanningen en reders, aldus het MACN, en ‘kunnen resulteren in aanzienlijke vertragingen voor het schip, en stijgende kosten’. En daaruit kunnen, aldus de organisatie, ‘aanzienlijke kosten voortvloeien voor de handelsomgeving in brede zin, potentieel resulterend in verlies van handel of belastinginkomsten’. Systematische corruptie kan voor de maatschappij als geheel zo ernstige gevolgen hebben, aldus het MACN.

Het MACN stelt zelf geen vervolging in op basis van de binnenkomende meldingen, maar de meldingen hebben in diverse landen wel tot verdere onderzoeken of ‘integriteitstrainingen’ geleid, aldus de organisatie. Scheepvaartbedrijven kunnen volgens het MACN dankzij de bevindingen van het meldpunt risico’s beter identificeren en hun mensen weerbaarder maken. Dat zou volgens de organisatie uiteindelijk moeten uitmonden in een ‘zero-tolerance’ aanpak van het probleem.