Ierse importeurs en exporteurs laten volgens het Irish Maritime Development Office (IMDO) als gevolg van de brexit de handelsroutes via Groot-Brittannië links liggen. De Ieren kiezen voor het transport van en naar het Europese vasteland niet meer voor het traject via de zogeheten landbridge, die Ierland via het Britse wegen- en havennetwerk verbindt met de EU, maar zoeken directe verbindingen met de Europese havens. De landbridgeroute was voor de brexit nog goed voor 150.000 vrachtwagens per jaar.

Impact

Het vrachtvervoer tussen Groot-Brittannië en Ierland lijkt inmiddels structureel te zijn gedaald. Zo lagen de volumes in het roll-on/roll-off-verkeer in het tweede kwartaal 20% lager dan in het tweede kwartaal van 2019. Gemeten over het eerste halfjaar bedroeg dat verschil 29%. Het transport naar Groot-Brittannië maakt nu 67% uit van het totale Ierse transportvolume, terwijl dat in 2019 nog 84% was.

Een vergelijking met 2019 geeft volgens het IMDO een beter beeld van de langetermijneffecten van de brexit dan een vergelijking met 2020, omdat de volumes vorig jaar erg gekelderd waren door corona. De cijfers van het afgelopen tweede kwartaal bieden volgens het bureau voor het eerst een betrouwbaar beeld van de impact van de brexit op het vervoer tussen Ierland en Groot-Brittannië. De volumes in het eerste kwartaal van 2021 werden nog verstoord doordat het Britse bedrijfsleven uit voorzorg flinke pre-brexit-voorraden had opgebouwd. Tegelijkertijd golden in die periode nog strikte coronamaatregelen voor het in- en uitgaande vrachtverkeer.

Douanebeslommeringen

Om de douanebeslommeringen in het Verenigd Koninkrijk te vermijden, kiest inmiddels een derde van het Ierse ro/ro-verkeer voor de directe routes naar havens in de Europese Unie, twee keer zoveel als in het tweede kwartaal van 2019. Deze Ierse importeurs en exporteurs profiteren daarbij van een aanzienlijke toename van het aantal lijndiensten naar Europa die dit jaar heeft plaatsgevonden. Er zijn nu twaalf directe ro/ro-diensten beschikbaar voor de Ieren. In 2019 waren dat er nog vijf.

Door de stijging van de volumes was het nog nooit zo druk op de Iers-Europese ro/ro-routes als in het tweede kwartaal van dit jaar (+99%). Het directe verkeer naar de EU lag in het eerste halfjaar slechts 7% onder het niveau van het complete jaar 2020.

Noord-Ieren

Ook transportbedrijven uit Noord-Ierland, dat behoort tot het Verenigd Koninkrijk, maken van oudsher gebruik van Ierse ro/ro-havens om hun goederen naar Groot-Brittannië te verschepen. Ook zij zien deze route sinds de brexit niet meer zitten, constateert het IMDO. De Noord-Ieren kiezen nu voor directe verbindingen met Britse havens.

Intussen wordt steeds duidelijker wat de brexit betekent voor de andere stromen tussen het VK en de EU. Zo blijkt uit cijfers van het Britse bureau voor statistiek dat de handelsvolumes in de eerste vier maanden van dit jaar ruim 27% lager lagen dan voor de corona-epidemie.

Vrachtwagenchauffeurs

Toch hebben vervoerders de gedaalde vraag nog niet vertaald naar lagere tarieven. Volgens de Britse transportanalist TI komt dat door de administratieve handelsbarrières die zijn opgeworpen sinds de brexit. Door de Brits-Europese handelsverdragen zijn elk jaar vierhonderd miljoen extra douaneaangiften nodig. De kosten van al dat extra papierwerk kunnen oplopen tot 13 miljard pond, stelt TI.

De prijzen in het VK-vervoer worden verder opgestuwd door het tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Dit probleem, dat in veel landen speelt, wordt in het VK nog eens versterkt door de brexit. Volgens TI hebben vijftienduizend uit de EU afkomstige vrachtwagenchauffeurs het land verlaten sinds de Britten uit de EU zijn gestapt.

Voedselproducten

De nieuwe Britse douaneprocedures zijn van kracht sinds de afgelopen jaarwisseling. De regering in Londen heeft volledige grenscontroles tot nu echter steeds uitgesteld. Zo zijn de nieuwe importcontroles op voedselproducten nog altijd niet van kracht en in het VK begint men zich zorgen te maken over de voorbereidingen voor deze aanscherping van het grensregime. De Britse overheid heeft de benodigde grens- en IT-infrastructuur nog altijd niet op orde, zo waarschuwt de Britse belangenorganisatie Fresh Produce Consortium (FPC). Het probleem wordt verergerd doordat bedrijven niet aan het personeel kunnen komen dat nodig is om de douaneformaliteiten goed af te handelen, stelt de organisatie.

In het afgelopen voorjaar besloot de Britse regering al om de aanscherping van de grenscontroles op agroproducten uit te stellen. Zo verschuift de invoering van inspecties door de Britse douane op de import van voedselproducten uit de EU van 1 juli van dit jaar naar 1 januari 2022. Ook is er pas vanaf 1 oktober, in plaats van 1 april, aanvullend papierwerk nodig voor de import van dierlijke producten.

Volgens FPC-directeur Nigel Jenney is er sinds dat uitstel echter geen vooruitgang geboekt. De vertragingen worden volgens hem veroorzaakt door ‘onvermogen van de overheid’ om de douanesystemen op tijd af te krijgen. ‘Deze situatie blijft ongewijzigd’, stelt hij in een verklaring. ‘We willen niet terug naar hoe het was voor de brexit, maar we willen wel een efficiënte oplossing voor een sector die gewend is efficiënt te werken. We hebben niet het vertrouwen dat die oplossing er komt.’

Onzekerheid

Volgens Jenney verkeert de Britse agrosector in onzekerheid over de precieze eisen waaraan bedrijven straks moeten voldoen. ‘We stellen nu al jaren dezelfde vragen aan de regering en die vragen worden niet beantwoord’.

De FPC-voorman wijst bovendien op de gevolgen van het tekort aan personeel in de sector. ‘Er zijn bedrijven die hun administratieve medewerkers aan het werk hebben moeten zetten op de fabrieksvloer. Voor hen neemt de druk alleen maar toe.’

Het nieuwe grensregime voor agroproducten werd eerder door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit aangeduid als ‘belangrijkste brexitdag van het jaar’. Nederlandse verladers en transporteurs die naar het VK exporteren, hebben veelal weinig ervaring met douaneformaliteiten. Bovendien is er onduidelijkheid over de benodigde gezondheidscertificaten en hoe Nederlandse exporteurs die moeten aanvragen.

Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok waarschuwde daarom aan het begin van dit jaar al dat het Nederlandse bedrijfsleven de impact van de nieuwe regels niet moet onderschatten.