1) Flettner-rotoren (alias ‘rotorzeilen’)

Natuurlijk hadden de scheepsontwikkelaars van nu hun werk niet kunnen doen zonder de ontdekkingen die wetenschappers en uitvinders door de eeuwen heen hebben gedaan, en dat geldt helemaal voor de schepen die worden uitgerust met Flettner-rotoren, ook wel ‘rotorzeilen’ genoemd.

De Duitse ingenieur Anton Flettner (1885-1961) bedacht toen al dat je schepen kunt voortbewegen door met hoge, motorisch ronddraaiende palen gebruik te maken van het zogenoemde, draaikolkachtige, ‘Magnus-effect’ en in 1926 stonden de New Yorkers reikhalzend op de kade toen daar Flettners met rotoren uitgeruste schip ‘Buckau’ arriveerde, maar vervolgens verdween de interesse in de uitvinding al snel.

De Franse filmmaker en onderzoeker Jacques Cousteau haalde het idee in de jaren tachtig uit de mottenballen met zijn ‘turbosail’, maar de definitieve doorbraak in de vrachtscheepvaart vond toch weer in Duitsland plaats, toen het Duitse energiebedrijf Enercon in 2010 het met rotoren uitgeruste ro/ro-schip ‘E-Ship 1’ in gebruik nam voor het transporteren van onderdelen van windturbines. De ‘E-Ship 1’ vaart nog steeds.

De Deense reus Maersk nam in 2018 een producttanker met rotoren in gebruik, de ‘Maersk Pelican’, en liet zich lovend uit over de ‘baanbrekende’ technologie, maar verkocht het schip twee jaar geleden aan de Indonesische tankerrederij BULL. Het Finse bedrijf Norsepower, de leverancier van de Maersk-rotoren, heeft ook al schepen van andere rederijen, waaronder ferrymaatschappij Scandlines, van rotoren voorzien.

De technologische vernieuwing staat daarbij niet stil. Zo vaart de Noorse rederij Sea-Cargo nu met inklapbare rotoren, zodat het schip onder bruggen door kan varen. Norsepower starte ruim een jaar geleden een samenwerking met het Noorse scheepvaarttechnologiebedrijf Kongsberg voor een containerschip met rotoren, om de toepassingsmogelijkheden te bewijzen voor Flettners idee. Ook Anemoi Marine, een Londens bedrijf vernoemd naar de Griekse goden van de windrichtingen, heeft zich gespeciali- seerd in rotoren en ondertekende afgelopen herfst een samenwerking met de Chinese scheepsbouwer Cosco Shipping Heavy Industry.

2) Solid Sail

Het Franse bedrijf Neoline, dat bouwt aan een modern zeilschip voor goede- renvervoer, had oorspronkelijk al in 2021 het ruime sop willen kiezen en strikte jaren geleden al onder andere Renault en Michelin als eerste verladen- de klanten, maar de nieuwste prognose luidt, dat de trossen worden losgegooid in 2024. Vorig jaar werd wel de definitie- ve zeiltechnologie voor het schip geko- zen: ‘Solid Sail’ van de Franse scheeps- bouwer Chantiers de l’Atlantique, keiharde zeilen van composiet die vol- gens de ontwerpers ‘de meest geavan- ceerde oplossing’ bieden op de inmiddels behoorlijk drukke windmarkt.

3) VentiFoil

Nederland blaast zijn partijtje mee in de wereld van de windaandrijving middels het Groningse bedrijf Econowind, ontwerper van het zogenoemde Venti-Foil-systeem, bestaande uit twee rechtopstaande, op vliegtuigvleugels gelijkende gevaarten die op het schip worden geïnstalleerd.

Net als bij een vliegtuig doen de vleugels geheimzinnige dingen met luchtstromen waarvan de argeloze gebruiker niets snapt, maar die wel werken. Het Nederlandse vrachtschip ‘Ankie’ van Van Dam Shipping was begin 2020 het eerste dat met het systeem voer. De Alkmaarse rederij De Bock Maritiem bestelde onlangs twee dieselelektrische schepen die ook van VentiFoils worden voorzien. De Alkmaarse schepen zijn ontworpen door de Groningse scheepsontwerper Conoship, niet toevallig het bedrijf dat aan de wieg stond van Econowind.

4) Vliegersystemen

Een enorme vlieger, met het uiterlijk van een groteske parachute, aan je schip hangen om wind te vangen. De Duitse heavylift-rederij Beluga Shipping deed het in 2008 al, maar de rederij werd enkele jaren later zelf omver geblazen door een fraudeschandaal en een faillissement.

Het Duitse bedrijf SkySails, destijds de leverancier van de Beluga-vliegers, levert tegenwoordig onder meer mobiele windenergiesystemen die je in een dertigvoets container naar elke gewenste plek in de wereld kunt vervoeren. Vanuit de container, die niet alleen als vervoermiddel maar ook als basisstation van de mobiele energiecentrale dient, wordt de vlieger opgelaten die nog steeds de hoofdrol speelt in het SkySails-procedé. Maar ook voor het helpen aandrijven van schepen worden vliegers nog steeds gebruikt: met name het Franse bedrijf AirSeas houdt zich er nu mee bezig.

De Japanse rederij ‘K’Line nam afgelopen december zijn eerste ‘Seawing’, zoals AirSeas zijn vlieger heeft genoemd, in gebruik op een bulkschip. ‘K’Line heeft de Seawing besteld voor nog vier schepen en heeft een optie om het systeem over een periode van twintig jaar te installeren op nog 45 schepen. De Europese vliegtuigbouwer Airbus, die een minderheidsbelang heeft in AirSeas, nam vorig jaar eveneens een SeaWing-vlieger in gebruik: op de ‘Ville de Bordeaux’, een ro/ ro-schip dat wordt gebruikt voor het vervoer van vliegtuigonderdelen.

Het Britse bedrijf Skytug, dochter van Bluewater Engineering, zegt op zijn beurt een vliegersysteem voor de scheepvaart te hebben ontwikkeld dat niet aan schepen zelf bevestigd hoeft te worden. Skytug stelt voor om voor algemeen gebruik wereldwijd ‘duizenden’ vliegers op te laten die in kustgebieden en langs belangrijke scheepvaartroutes de windstromen gunstig beïnvloeden. Skytug noemt zichzelf ‘de enige bekende oplossing’ om straks ook containerschepen met windenergie te kunnen voort- bewegen, omdat er voor het systeem geen ruimte behoeft te worden vrijgemaakt aan boord van de vaartuigen.

5) Wind Challenger & Wind Hunter

De Japanse rederij Mitsui O.S.K. Lines (MOL) ontwierp eigenhandig de Wind Challenger, een op schepen te installeren gevaarte dat ‘met een uitgebreid gebruik van de laatste technologie- en’ windkracht moet omzetten in voortstuwingskracht. Het eerste schip met een Wind Challenger, de ‘Shofu Maru’, werd afgelopen herfst in gebruik genomen. Een minder groen getinte kanttekening is, dat de ‘Shofu Maru’ een coal carrier is die voor het Japanse elektriciteitsbedrijf Tohoku Electric Power vanaf nu kolen aanvoert vanuit Australië, Indonesië en Noord-Amerika. Deze januari presenteerde MOL alweer een nieuw project: Wind Hunter, een systeem dat windkracht omzet in elektriciteit en wa- terstof. Een demonstratiemodel werd geinstalleerd op een jacht.

6) Oceanbird

Het Zweedse bedrijf Wallenius Marine is aartsvader van het Oceanbird-concept, een systeem met vier à vijf windvangers die ook alweer alom worden vergeleken met rechtopstaande vliegtuigvleugels. Oceanbird verzamelde vrienden tot in de hoogste muzikale kringen: de Zweedse popgroep ABBA liet zich sponsoren door Wallenius en doopte de ontvangstruimte van de ABBA Arena in Londen, waar avatars namens de vier bandleden concerten geven, om in The Oceanbird Departure Lounge.

Wallenius kon het breed laten hangen dankzij een rijkelijk gevulde subsidiepot, maar die was afgelopen december leeg. Oceanbird begroette dit monter als het moment ‘when research turns into reality’. Wat die concrete vervolgstappen worden, is nog onduidelijk, maar volgens Wallenius is ‘de reis van Oceanbird nog maar net begonnen’.

7) Wisamo: opblaasbare zeilen

Michelin wil schepen de wind in de zeilen bieden in meer dan één betekenis. Het Franse bedrijf, bekend om zijn autobanden en restaurantrecensies, presenteerde vorig jaar het idee van opblaasbare zeilen. Het verzon er de merknaam Wisamo voor (afkorting van Wind Sails Mobility) en de slogan ‘Engineered by Michelin, powered by wind’. Michelin sloot onlangs een deal met de Franse rederij Compagnie Maritime Nantaise om het systeem voor een proefperiode te installeren op het ro/ro-schip ‘Pelican’, dat als charter vaart voor Brittany Ferries tussen Engeland en Spanje.

8) Oceanwings

De bedrijven Alwena Shipping, Ayro en VPLP Design (alle drie uit Frankrijk) en Sdari (China) ontwierpen een containerschip met ruimte voor 2500 teu, vandaar de naam ‘Trade Wings 2500’, voorzien van zes zogenoemde ‘Oceanwings’- zeilen.

Het installeren van zeilen op containerschepen wordt over het algemeen gezien als zowat een mission impossible omdat containerrederijen graag elke millimeter van hun schepen willen benutten om er zo veel mogelijk containers op te stouwen, maar Bureau Veritas oordeelde met een Approval in Prinicipal reeds, dat het Frans-Chinese ontwerp in elk geval in theorie uitvoerbaar is.

De Oceanwing-zeilen van de Franse duurzame vervoermiddelen-ontwerper Ayro, die qua uiterlijk zeker herinneringen oproepen aan de Nederlandse Venti-Foils, worden in de praktijk al geïnstalleerd op de ‘Canopée’, een schip dat door het Franse ruimtevaartbedrijf Ariane Group speciaal is besteld om de nieuwe Ariane 6-draagraket van Europa naar de lanceerbasis Kourou in Frans-Guyana te vervoeren. De Nederlandse scheepsbouwer Neptune Marine uit Hardinxveld-Giessendam bouwde het schip, de gespecialiseerde Franse rederij Zéphyr & Borée, vernoemd naar de Griekse goden van de westen- en noorderwind, vaart er in de loop van dit jaar mee naar Zuid-Amerika. Zéphyr & Borée maakte in december duidelijk ook tien containerschepen van 1000 teu te willen bouwen die het van windvleugels wil voorzien.