Cargonaut werd drie jaar geleden niet alleen nodig geacht omdat het twintig jaar oude Port Community System (PCS) van het platform hopeloos verouderd was met het oog op het groeiende e-commerce-aanbod, maar ook ‘omdat de onderhoudskosten de komende jaren sterk oplopen en de continuïteit niet meer gewaarborgd kan worden’, aldus de luchthaven destijds in een schrijven aan de gebruikers op Schiphol. Er was haast geboden, want nieuwe douanewetgeving voor de aangiften van de importzendingen (ICS2) kon niet langer door het oude Cargonaut ‘worden ondersteund’ en ICS2 zou vanaf begin 2023 zijn intrede doen op Schiphol.
Anno 2023 is er van de ‘sense of urgency’ van destijds nog maar weinig te bespeuren, blijkt uit de recente nieuwjaarsbrief (4 januari) van het inmiddels vertrokken hoofd van de divisie Aviation Business Development, Anne Marie van Hemert. ‘Meer tijd is nodig’ voor de bouw van het vrachtplatform, schrijft zij aan de luchtvrachtsector. Schiphol kiest ‘voor kwaliteit boven snelheid’, heet het nu. Immers: ‘Stabiliteit van het systeem is cruciaal in onze 24×7 logistieke wereld.’
‘Krappe arbeidsmarkt’
Schiphol had eerder aan de markt beloofd het fundament voor het nieuwe Port Community System al medio 2021 klaar te hebben, waarna de rest in de eerste helft van 2022 zou volgen. Mooi op tijd om te voldoen aan de digitale transportstrategie van de overheid, waarbij er één data-infrastructuur komt voor alle vormen van goederenvervoer in Nederland, zo heette het destijds (zomer 2020) in een persbericht over de overname van het IT-bedrijf. ‘Cargonaut is hierin een bouwsteen’, aldus Schiphol bij het startschot van het project.
Dat het beloofde tijdspad niet is gehaald, wijt Van Hemert onder meer aan de ‘krappe arbeidsmarkt’, waardoor het moeilijk is ‘om de juiste IT-specialisten te werven voor de bouw van het nieuwe IT-systeem’. Een nieuwe deadline is niet genoemd. Wel stelde het divisiehoofd meer onderzoek in het vooruitzicht naar de vraag ‘op welke termijn het nieuwe Port Community System gerealiseerd kan worden’. Bij deze nieuwe planning, de derde sinds de overname van Cargonaut, kijkt Schiphol naar ‘meerdere opties’, aldus Van Hemert. Welke die zijn, is niet toegelicht.
Mes in digitale ambities
Wat wel duidelijk is, is dat de luchthaven het mes zet in de eigen digitale ambities. Zo schrapt de uitbater de bouw van een nieuw systeem voor de importaangifte ICS2 compleet uit de IT-plannen. Los van het feit dat de deadline van 1 januari 2023 is gemist, blijkt uit de brief van Van Hemert dat er plotseling ook ‘extra investeringen’ nodig zijn ‘om aan de laatste eisen van de douane te voldoen’. Dat is overigens niet de enige reden waarom Schiphol ‘in het geheel afziet van de ontwikkeling en het aanbieden van ICS-dienstverlening’, valt in de brief te lezen. Vrachtbedrijven kunnen ook heel goed ‘oplossingen buiten Cargonaut’ vinden, stelt Van Hemert.
Daarmee lijkt de luchthaven een dikke streep te zetten door de eerdere ambitie om een nieuw Port Community System te ontwikkelen voor al het berichtenverkeer op Schiphol Cargo en rijst de vraag welke rol Cargonaut nog kan spelen als bouwsteen voor een nationale digitale transportstrategie.
Als onderdeel van het nieuwe uitstel van Cargonaut 2.0 heeft Schiphol voorlopig een geplande tariefsverhoging voor de ontwikkeling van het nieuwe IT-systeem stopgezet. Dat moest over drie jaar een bedrag van 2,4 miljoen euro opleveren om de verliezen op de bouw van het vrachtplatform af te dekken, maar de sector is mordicus tegen deze extra rekening. ‘Waarom zouden wij dat leergeld moeten betalen voor een IT-dienst die er niet eens is,’ aldus een expediteur op Schiphol. In totaal verwacht de luchthaven een verlies te lijden van ruim 12 miljoen euro op de totale ontwikkelingskosten van 18,4 miljoen euro, blijkt uit eerdere ramingen. Daarvan zal Schiphol zelf 7,6 miljoen euro dragen en wordt 2,1 miljoen euro via overheidssubsidies opgehaald.
Complex
Het is niet de eerste keer dat Schiphol op de rem trapt bij de bouw van een nieuw IT-vrachtplatform. Al in de eerste helft van 2021 constateerde de luchthaven dat de vervanging van het oude systeem ‘complexer was en meer werk vereist dan bij aanvang voorzien’. In de tweede helft van 2021 kwam er vervolgens een herijking van het project’. Dat leidde uiteindelijk tot het opstellen van een nieuwe roadmap voor Cargonaut 2.0, waarbij blijkens een klantpresentatie uit maart 2022 de oplevering naar eind 2022 was verschoven. Dat laatste tijdspad ligt nu ook in de prullenbak. In afwachting van een nieuwe planning heeft Schiphol intussen garanties afgegeven aan de markt om het verouderde IT-systeem langer in de lucht te houden. Onder meer is het Cargonaut-team versterkt ‘zodat continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd is’, aldus Schiphol.
Wat er de afgelopen drie jaar bij de luchthaven nou precies is gebeurd met het IT-project, blijft voor veel van de vrachtpartijen op de luchthaven een raadsel, maar volgens insiders gingen na de volledige overname van de aandelen door Schiphol ‘alle luiken dicht’ rondom Cargonaut en werden door de IT’ers van de luchthaven ‘ongebreideld uren geschreven zonder dat ze wisten wat ze moesten bouwen’.
Bruidsschat
Vraagtekens worden ook gezet bij de financiering van het ambitieuze IT-project, want sommige betrokkenen hebben te horen gekregen ‘dat het geld op zou zijn’. Het is daarbij onduidelijk of het gaat om de eigen reserves van Cargonaut, die als ‘bruidsschat’ bij de overname meegingen naar de luchthaven, of om de 18,4 miljoen euro die Schiphol zelf heeft begroot voor de bouw van het nieuwe IT-vrachtplatform.
Dat laatste budget wordt overigens door een software-expert die jarenlang heeft samengewerkt met Cargonaut, als ‘absurd hoog’ omschreven. Hij zegt dat er voor de overname van Cargonaut in 2019 bedragen van 7 tot 10 miljoen euro circuleerden voor de renovatie van het Port Community System. ‘En ook dat was eigenlijk al hoog. Wat je nodig hebt om een nieuw Port Community System te bouwen, is allereerst een goed oor om de wensen van de vrachtmarkt en de douane in kaart te brengen. Die IT-diensten laat je verder extern ontwikkelen of koop je van de plank. Dat behoef je dan ook niet intern te bouwen met eigen IT’ers, zoals Schiphol nu al drie jaar doet. Dat vereist namelijk specifieke kennis. Anders schieten de kosten omhoog, loopt alles vertraging op en is er aan einde van de rit nóg niks. In die situatie zitten we nu. Schiphol heeft er een zooitje van gemaakt.’
De software-expert stelt dat er binnen de luchthaven-organisatie amper nog kennis van de luchtvrachtmarkt aanwezig is om de juiste input te geven. ‘Er is geen enkele feeling meer met de markt. Dat is een grote handicap. Vracht is op de luchthaven een ver-van-mijn-bed- show geworden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Schiphol worstelt met de bouw van het nieuwe Port Community System. Cargonaut is een lappendeken aan IT-diensten die over de afgelopen twintig jaar zijn ontwikkeld. Het laat de eigen datasystemen van vrachtbedrijven op de luchthaven onderling met elkaar laat praten en vervolgens weer met de Douane. Het is complex. Dat hebben ze bij Schiphol onderschat en nu krijgen ze de deksel op de neus.’
In drie jaar tijd heeft Schiphol bij Cargonaut al drie directeuren versleten, terwijl een vierde, Cargonaut-manager Jeroen Benda, al enige tijd ziek thuis zit, melden bronnen. Zijn taken worden momenteel dan weer tijdelijk waargenomen door Marco van Katwijk, die als manager Cargonaut a.i. het gestrande IT-project moet zien los te trekken.
De eerste van het vijftal was directeur Nanne Onland die al vrij snel, in februari 2020, het veld moest ruimen. Zijn positie ‘was komen te vervallen’ met het ‘controlerend belang van Schiphol in het databedrijf’, stelde de raad van Commissarissen van Schiphol destijds. Onland werd vervangen door oud-vrachtdirecteur Jonas van Stekelenburg van Schiphol, die als interim-directeur de opdracht kreeg om Cargonaut binnen een jaar te integreren in de luchthavenorganisatie. Ook moest hij een nieuwe directeur zoeken en inwerken. Dat werd Stefan van der Weide, die al werkzaam was bij Schiphol en onder meer de bagageafgifte-punten had opgezet. Van der Weide ging in juni 2021 aan slag, maar hield het volgens diverse bronnen maar drie weken vol. Blijkens zijn LinkedIn-account werd het dienstverband in december van datzelfde jaar ontbonden.
Vanaf begin 2022 was Jeroen Benda, als manager Cargonaut, het vierde gezicht van de digitale vrachtplatform, met nu dus Marco van Katwijk als zijn tijdelijke vervanger.
Ook aan de top van de divisie Aviation Business Development van Schiphol, verantwoordelijk voor Cargonaut, was het de afgelopen jaren een komen en gaan. Zo verdween directeur Maaike van der Windt in oktober 2020 toen haar business-unit Aviation Marketing & Cargo opging in de divisie Aviation Business. Daarna viel het vrachtplatform kort onder de verantwoordelijkheid van directeur Miriam Hoekstra-Van der Deen (Airport Operations). Zij vertrok eind 2020. Anne Marie van Hemert (directeur Aviation Development) en Hanne Buis (directeur Operations) ruimden onlangs (per 1 februari) het veld.
Slecht signaal
Directeur Maarten van As van luchtvrachtkoepel ACN vreest dat met het uitblijven van Cargonaut 2.0 waardevolle jaren zijn verspeeld. Aanvankelijk zag de luchtvrachtkoepel het nut van de overname wel in. Een kapitaalkrachtige publieke partij was nodig ‘om de stap naar de toekomst te kunnen maken’ en Cargonaut door te ontwikkelen van verzender van boodschappen tot neutrale ‘datamakelaar’, schreef Van As in 2021.
‘Helaas moet ik nu constateren dat wij ondanks alle beloftes, roadmaps en zelfs garanties op het gebied van de noodzakelijke IT-vernieuwing met lege handen staan. Wat voor signaal geeft dat naar de politiek in Den Haag in het kader van de discussie over de ontwikkeling van een nationale digitale infrastructuur voor de logistiek? Dit is slecht voor het aanzien van onze luchthaven in de wereld en voor Nederland, waar we juist in de logistiek op digitaal gebied een tandje moeten bijzetten om aan de ambities voor de toekomst te voldoen.’
Van As vreest dat de hele vrachtsector op Schiphol nu het slachtoffer wordt ‘van de wet van de remmende voorsprong. Tot een paar jaar geleden liepen we trots voorop in de luchtvrachtwereld. Die kostbare IT-erfenis werkt nu schijnbaar in ons nadeel’. De ACN-directeur wil dat Schiphol van de fouten van de afgelopen jaren leert en de gebruiker weer centraal stelt bij de snelle en open ontwikkeling van een nieuw IT-vrachtplatform. ‘Daarbij moet de rekening niet bij de sector worden neergelegd, want dan verlies je nog meer draagvlak en jaag je juist partijen weg.’
De Douane speelt een cruciale rol bij huidige problemen rond Cargonaut. In het voorjaar van 2019 gaf de dienst in een vertrouwelijk gesprek met Schiphol aan dat het contract met het vrachtplatform aan het eind van dat jaar ‘niet zal worden verlegd’. De Douane wilde in de toekomst alleen nog maar met Schiphol zaken doen ‘over de digitale informatievoorziening’, dit ‘vanuit haar publieke mainportfunctie voor de logistiek in Nederland’, blijkt uit een vertrouwelijke brief van Schiphol aan de private aandeelhouders van Cargonaut (augustus 2019). Die aandeelhouders, vrachtbedrijven zoals afhandelaars en expediteurs hadden een meerderheidsbelang van ruim 61% in handen en moesten worden uitgekocht om de rol van Cargonaut als doorgeefluik van vrachtdata van en naar de Douane te behouden.
Cargonaut was met ruim negentig miljoen berichten per jaar immers een kritisch onderdeel van alle luchtvrachtprocessen op Schiphol geworden, en dat stond plotseling op het spel. De luchthaven, dat eigenaar was van 38,8% van de aandelen, begon dan ook na een grondig boekenonderzoek eind 2019 de vrachtbedrijven uit te kopen om zo ‘het contract met de Douane veilig te stellen’.
Begin 2021 kwam een einde aan het zelfstandige Cargonaut. De software-specialisten verhuisden naar de IT-afdeling van Schiphol en de overige managers werden ondergebracht bij de divisie Aviation Business Development. Volgens diverse bronnen was Cargonaut daardoor niet langer een bedrijf, maar slechts nog een dienst ‘waar eigenlijk niemand zich verantwoordelijk voor voelde’.
U las zojuist één van de gratis premium artikelen
Onbeperkt lezen? Sluit nu een abonnement af
Bent u al abonnee?
