In plaats daarvan stelt het ministerie voor om ProRail een ‘privaatrechtelijk zbo’ te maken. Dit houdt in dat de spoorbeheerder geen overheidsinstantie wordt, maar een bedrijf blijft. Wel krijgt de organisatie ‘openbaar gezag’, wat betekent dat ProRail een wettelijk verankerde taak krijgt. Voorbeelden van dit soort bedrijven zijn De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wilde met het omvormen van de spoorbeheerder tot publiekrechtelijk zbo ProRail beter kunnen aansturen, wat zou moeten leiden tot beter functioneren van de spoorbeheerder. ProRail moest dan een overheidsorganisatie worden onder verantwoordelijkheid van het ministerie van IenW. Nu is de spoorbeheerder een BV met het ministerie van IenW als enige aandeelhouder.

Verschillende partijen lieten echter weten zorgen te hebben over dat deze omvorming te ingrijpend zou zijn en veel kosten, inspanningen en risico’s met zich mee brengt. De Raad van State kwam in 2019 al met een negatief advies en vorig jaar schreven zes sectorpartijen, waaronder Deltalinqs, een bezwaarbrief  waarin zij de Tweede Kamer opriepen om tegen het wetsvoorstel te stemmen.

Goed functioneren

Het ministerie stelt vanwege die kritiek nu dat ProRail een bedrijf moet blijven en tegelijkertijd een privaatrechtelijk zbo moet worden, zodat de bedrijfsstructuur niet op de schop hoeft, maar bepaalde voordelen van het zijn van een zbo wel aanwezig blijven.

Zo hoeft ProRail hierdoor bijvoorbeeld niet meer elke tien jaar met het ministerie van IenW te onderhandelen over een concessie, ofwel een vergunning van de overheid. Volgens het ministerie wordt de samenwerking tussen de spoorbeheerder en het ministerie bovendien versterkt en kan er beter verantwoording worden afgelegd over verstrekte financiën. De wijziging wordt nu voorgelegd aan de Raad van State.

‘Het allerbelangrijkste is dat ProRail goed gaat functioneren. En als dat via een zbo moet zijn, dan is dat maar zo. We hebben echter de indruk gehad dat de overheid meer bezig is geweest met de organisatievorm dan met het uiteindelijke functioneren van de organisatie. En dat laatste vinden wij een stuk belangrijker’, zo laat Bas Janssen, directeur van ondernemersvereniging Deltalinqs nu weten over de plannen.