In de eerste twee kwartalen van dit jaar steeg de dieselprijs aan de pomp met ruim 6% en naderen we de recordhoogtes van 2012. De gevolgen vallen vooralsnog mee omdat de meeste transporteurs zich ingedekt hebben via brandstofclausules.

Dieselprijs

De dieselprijs aan de pomp ging op 1 januari 2018 van start op een tarief van 1,14 euro per liter (exclusief btw). Het tweede kwartaal eindigde op 30 juni met een prijs van 1,21 euro; een stijging van ruim 6%. De gemiddelde dieselprijs over het eerste halfjaar van 2018 bedroeg 1,16 euro en was daarmee 7% hoger dan de gemiddelde dieselprijs over dezelfde periode van 2017. Daarmee lijkt de raming voor de sector dat de dieselprijs over geheel 2018 met 0,8% zou dalen, niet meer realistisch.

Na de loonkosten hebben de brandstofkosten het grootste aandeel in de totale kostprijs van het wegvervoer. Zo bestaat de kostprijs van transport over de weg voor ongeveer een derde uit brandstofkosten en voor ruim 50% uit loonkosten.

Brandstofclausules

Uit ledenonderzoek van TLN is gebleken dat ondernemers bij 70% van het aantal vervoersopdrachten brandstofclausules gebruiken om de risico’s van sterke fluctuaties in de brandstofkosten te ondervangen. Zo’n clausule bevat afspraken tussen vervoerder en opdrachtgever over de vraag hoe om te gaan met schommelingen in de dieselprijs.

‘Een brandstofclausule is effectiever als de frequentie van het toepassen van de brandstofclausule korter is, de afwijking van het basisbedrag kleiner is en het aandeel in de kostprijs correct bepaald wordt. Met andere woorden: als schommelingen in de dieselprijs zo snel mogelijk worden verwerkt in de contracten met de opdrachtgevers’, legt TLN-woordvoerder Quinten Snijders uit.

Rendement

Alleen transporteurs die zelf het risico nemen op de ontwikkeling van de brandstofkosten, vaak de kleinere transportbedrijven, hebben wel extra last van de hogere dieselprijs. ‘In opdracht van Niwo heeft Panteia recentelijk vastgesteld dat, naast de toename van de loonkosten, de forse dieselprijsstijging de rendementsgroei drukt. Dat bleek ook uit de meest recente Conjunctuurenquête van TLN’, vertelt Snijders.

Door het gebruik van de clausules vallen de gevolgen van de recente stijgingen van de dieselprijs echter mee, zegt ook sectorbankier Bart Banning van ABN Amro. ‘Die clausules zijn ooit voor transporteurs in het leven geroepen om juist de grotere fluctuaties in de olieprijzen en euro/dollar-koersen op te vangen. Er bestaan echter diverse dieselclausule-varianten. Dus de concrete impact van een forse daling of stijging hangt af van de wijze waarop opdrachtgevers en transporteurs de clausule hebben vormgegeven.

Voorfinanciering

Wel moeten de transporteurs de huidige prijsstijgingen zelf voorfinancieren. ‘Vaak komt de verrekening pas met vertraging. Dus in een snel stijgende markt heeft de transporteur even een prijsrisico. In een snel dalende markt zal de opdrachtgever pas later worden gecorrigeerd’, licht Banning toe.

De brandstofprijzen bestaan in Nederland voor zo’n twee derde uit accijns en belastingen. De rest wordt grotendeels beïnvloed door de olieprijs. Eind juni hebben de OPEC-landen weliswaar afgesproken hun olieproductie te vergroten, maar de verwachtingen gaan er vanuit dat de ruwe olieprijs – en dus waarschijnlijk ook de prijs van het daarvan afgeleide eindproduct dieselolie – voorlopig nog hoog zal zijn. Zo handhaaft ABN Amro haar raming voor de olieprijs van 75 dollar in de rest van dit jaar en 80 dollar volgend jaar. Het Centraal Plan Bureau (CPB) gaat uit van een olieprijs van 72 dollar voor dit jaar en 69 dollar voor volgend jaar.

Noodbunkertoeslag

In de scheep- en luchtvaartsector leiden de hoge olieprijzen al wel tot problemen. Sinds 1 juni hebben veel rederijen hun vrachttarieven verhoogd met een zogeheten ‘noodbunkertoeslag’. Volgens de maatschappijen, zoals CMA CGM, Maersk Line, MSC en anderen, is deze toeslag noodzakelijk vanwege de stijgende olieprijs.

Vanaf het moment dat de eerste lijnvaartmaatschappijen de extra toeslagen aankondigden, uitten meerdere klanten felle kritiek op de plotselinge tariefverhoging. Onder die klanten bevinden zich enkele van ’s werelds grootste verladers, zoals Electrolux en Cargill, die beide grote moeite hebben met de gang van zaken.

Verladers

Overigens verwacht ABN Amro niet dat de Nederlandse transportsector deze weg zal bewandelen. ‘In principe zou de brandstofclausule voldoende werking moeten hebben’, aldus Banning. Dat is ook het standpunt van verladersorganisatie Evofenedex. ‘De meeste verladers hebben hierover goede afspraken met hun vervoerders via de brandstofclausule in de contracten. Wij zijn van mening dat er op dit moment geen afwijkende omstandigheden zijn, ten opzicht van de reguliere afspraken’, zegt woordvoerster Ellen Timmer.

De hoogste dieselprijs ooit in Nederland werd bereikt in september 2012 met een prijs van 1,29 euro (exclusief btw) per liter aan de pomp. In 2003 bedroeg de dieselprijs nog slechts 66 cent per liter.