Het advies is onderdeel van het Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) Klimaat, dat het kabinet maandag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Het eindrapport bevat een groot aantal maatregelen in de vorm van heffingen en strengere regels en die moeten bijdragen aan extra CO2-reductie.

De trucktol wordt naar verwachting in 2026 of 2027 ingevoerd en moet dan 800 miljoen euro per jaar opleveren. De Commissie onder leiding van AFM-baas Laura van Geest adviseert om die opbrengst met nog eens 750 miljoen euro te verhogen met hogere tarieven en een uitbreiding van het aantal wegen waar de vrachtwagenheffing gaat gelden.

Concurrentiepositie

Het plan is tegen het zere been van belangenbehartigers TLN, Vern en Evofenedex. De aanbevelingen dragen volgens deze partijen niet bij aan de verduurzamingsopgave voor de vervoerssector en verslechteren daarnaast de concurrentiepositie van de ‘bv Nederland’.

De organisaties wijzen erop dat zij in 2019 akkoord zijn gegaan met de invoering van de vrachtwagenheffing op voorwaarde dat de opbrengsten beschikbaar komen verduurzaming. ‘De zogenoemde terugsluis van de netto-opbrengst is noodzakelijk om het voor de duizenden bedrijven in transport en logistiek financieel mogelijk te maken om de verduurzaming daadwerkelijk te realiseren. Hoe eerder deze gelden beschikbaar komen hoe sneller er verduurzamingstappen kunnen worden gezet. Het voorstel van Van Geest om de vrachtwagenheffing te verhogen, terwijl de hogere netto-inkomsten terugvloeien naar de schatkist, staat haaks op eerder gemaakte afspraken met het Rijk.’

De terugsluis ligt extra onder het vergrootglas omdat de opbrengst van de voorgenomen trucktol fors tegen dreigt te vallen. Bij het sluiten van de overeenkomst daarover tussen de branchepartijen en het kabinet was al duidelijk dat de kosten voor het tolsysteem 400 miljoen euro zouden bedragen, twee keer zoveel als eerder gedacht. Daarmee loopt de transportsector honderden miljoenen mis.

‘De vervoerspartijen noemen het onaanvaardbaar dat het advies van Van Geest voorstelt de spelregels eenzijdig te veranderen nog voor de wedstrijd begonnen is’, schrijven zij in een reactie. ‘Als het Rijk dit advies zou opvolgen, treedt zij met voeten alle eerder gemaakte afspraken over de vrachtwagenheffing.’

De extra inkomsten moeten volgens de Commissie Van Geest ten goede komen aan de schatkist. De aanbevelingen komen daarmee volgens de branchepartijen neer op een verkapte belastingmaatregel. ‘In de optiek van TLN, Evofenedex en de Vern kan het kabinet alleen een betrouwbare gesprekspartner blijven als ze nadrukkelijk afstand neemt van deze voorstellen op het gebied van de vrachtwagenheffing.’

De invoering van de kilometerheffing stond oorspronkelijk gepland voor dit jaar. Inmiddels heeft het kabinet een deadline gesteld op 1 januari 2027. Het precieze tarief voor de tol is nog niet helemaal duidelijk. Het kabinet gaat uit van gemiddeld 14,9 cent op de peildatum in 2019. Dat bedrag moet nog worden gecorrigeerd voor de inflatie in de jaren tot aan de invoering in 2026 of 2027.

Basis voor beleid

Het advies van Van Geest is belangrijk, omdat het de basis vormt voor maatregelen die minister Jetten van Klimaat en Energie namens het kabinet in mei zal aankondigen. Het kabinet haalt tot nu toe de gewenste 55% CO2-reductie niet, en de aanvullende ingrepen moeten ervoor zorgen dat de CO2-uitstoot de komende tijd flink daalt. Het kabinet mikt zelfs op een doel van 60% minder CO2 in 2030 ten opzichte van 1990, om ervoor te zorgen dat de 55% vermindering in elk geval wordt gehaald.

De commissie denkt met de aanvullende maatregelen zo’n 22 megaton CO2 te kunnen besparen. De mobiliteit moet daarbij het meeste bijdragen, vooral door over te stappen op elektrische auto’s en vrachtwagens. ‘De maatregelen uit dit pakket verhogen de kosten voor burgers en bedrijven en vragen om aanpassingen, maar halen ook middelen op die de negatieve gevolgen kunnen verzachten’, benadrukken de ambtenaren in hun rapport. ‘Hoe de totale opgave wordt verdeeld over de maatschappij is een politieke afweging.’