Vliegtuigmotorenfabrikant Rolls Royce heeft zijn ontwikkelingsactiviteiten verplaatst van Derby naar de regio Berlijn, uitsluitend omdat bij een harde brexit het Britse lidmaatschap van luchtvaarttoezichthouder EASA komt te vervallen. Type-certificaten die dit EU-veiligheidsagentschap aan de Britten heeft afgegeven, zullen vervallen, evenals die voor andere Engelse vliegtuigonderdelen en -systemen. Rolls Royce is groot genoeg om naar de EU te verhuizen, maar veel kleinere Britse toeleveranciers zijn dat niet en worden daarmee de dupe van een mogelijke harde brexit.

Behalve het EASA-lidmaatschap verliest het Verenigd Koninkrijk ook de aansluiting bij de Gemeenschappelijke Luchtvaartruimte van de EU, ECAA.  Daardoor mogen Britse luchtvaartmaatschappijen geen intra-Europese vluchten meer uitvoeren. Hetzelfde geldt voor de zeventien niet-EU landen waarmee de EU luchtvaartverdragen heeft afgesloten, waaronder de VS en Canada. In totaal gaat het om 44 landen waartoe het Verenigd Koninkrijk via het EU-lidmaatschap toegang heeft, zijnde ongeveer 85% van het totale internationale luchtverkeer. Al met al een enorme schade voor de Britse economie, bovenop die van de Covid-19 crisis.

‘What goes up, must come down’, zong de Britse popgroep Blood Sweat & Tears in 1969, en ook de EU zal veel last krijgen van het wegvallen van de VK-vluchten. Dat moet je niet willen, en dus wordt er achter de schermen hard onderhandeld over een brede luchtvaartovereenkomst. De berichtgeving daarover is bijzonder mager, maar de Britten hebben voor de zomer wel eenzijdig een concept luchtvaartovereenkomst gepubliceerd.

Specifiek voor de luchtvaart gaat het daarbij over de zogenaamde EU-eigendoms- en zeggenschapsregels. Die zijn van belang, want toegang tot de EU-routes komen alleen toe aan EU-luchtvaartmaatschappijen. Een van de regels daarvan is, dat het eigendom van de onderneming voor meer dan 50% toebehoort aan een EU (rechts) persoon die ook de effectieve zeggenschap over de onderneming heeft. Die regel heeft zin, want stel dat een luchtvaartmaatschappij uit bijvoorbeeld de Golfregio via een aandelentransactie een meerderheidsbelang krijgt in een bestaande EU-maatschappij. Daarmee zou die maatschappij direct toegang krijgen tot EU-routes, inclusief die op Noord-Amerika.

Het is juist déze regel van EU-recht waar Londen in haar concept luchtvaartovereenkomst vanaf wil. Daarbij zal de positie van British Airways hebben meegespeeld. De moedermaatschappij IAG is immers voor 25% in handen van Qatar Airways en verder van een onbekend aantal Britse onderdanen. Deze zijn volgend jaar geen EU-onderdaan meer, waardoor IAG en daarmee British Airways niet langer aan de EU-eigendoms- en zeggenschapseisen zou voldoen. En daarmee de toegang tot de EU-routes zou verliezen. De zaak staat op scherp: Op 6 oktober verklaarde Brussel strikt de hand te zullen houden aan de eigendoms- en zeggenschapsregels na 1 2021. Haaks hierop verklaarde British Airways op 29 oktober dat zij alle vluchten volgens schema zal blijven uitvoeren, ongeacht de uitkomst van de brexit-onderhandelingen.