Waarom zijn juist havens de aangewezen plek om de circulaire economie aan te jagen?

Allereerst hebben havens de ruimte. Natuurlijk zijn de plaatsen aan het water schaars, maar bedenk dat circulaire bedrijven niet per se meteen aan het water hoeven te zitten. Bovendien gebeurt er in de havens al veel op het gebied van recycling. Dit is niet iets nieuws, maar nu grondstoffen schaarser worden, komt het wel steeds meer op de voorgrond. Uiteindelijk gaan geleidelijk aan de goederenstromen in een andere richting bewegen, van lineair naar circulair. Havens kunnen er maar beter nu al voor zorgen dat ze die nieuwe stromen aankunnen en als eerste aan zich kunnen binden. Zij krijgen een cruciale rol in de circulaire economie als de plaats waar opnieuw waarde wordt toegevoegd aan secundaire materialen. Het is de basis van hun verdienmodel van de toekomst. Nu wordt er steeds gesproken over de grootte van de volumestromen in een haven, maar straks is het belangrijker wat je voor waarde aan de volumes kunt toevoegen.

Waarom is die circulaire economie eigenlijk zo belangrijk?

Hergebruik, afval beschouwen als grondstof, wordt het nieuwe normaal naar mate primaire grondstoffen schaarser worden. De stromen zijn er al, denk aan samenwerkingen waarbij het ene bedrijf de restwarmte van het andere bedrijf gebruikt. Het is alleen de vraag wanneer het omslagpunt er is en de industrie gebruik maakt van vooral secundaire grondstoffen. Wannéér we dat punt bereiken, hangt af van de kostprijs van primaire grondstoffen en het bewustzijn van de noodzaak van circulair werken door de gehele keten, ook van de consument. Ons afval moet worden geherwaardeerd. Een haven verandert in een mijn voor nieuwe grondstoffen.

Wat kan een haven doen om circulair te worden?

Allereerst is het zaak om de beschikbare ruimte in kaart te brengen. Havenbedrijven moeten daarbij ook kijken naar ruimte buiten de haven: overleggen met de regio of de gemeente. Een startup kan prima in de stad terecht. Wanneer een bedrijf de fase bereikt dat er meer ruimte nodig is of de nieuwe grondstoffen in voldoende hoeveelheden gaat transporteren, kan het zich verplaatsen richting de haven. Ook is het aan het Havenbedrijf om proactief de stromen te coördineren en partijen bij elkaar te brengen.

Moeten alle havens hiermee aan de slag?

Ja. Hoe de circulaire economie vorm krijgt, zal per haven alleen anders zijn. In een industriële haven zal er vooral in die hoek naar oplossingen worden gezocht. We zien dat het voor havens die zich met name richten op overslag uitdagender is om een circulaire hub te worden. Maar ook hier zijn mogelijkheden. Een specialist in het transport van auto’s kan bijvoorbeeld denken aan het recyclen van de accu’s in elektrische wagens.

Wat levert het op om te investeren in de circulaire economie?

Er is een maatschappelijke waarde, duurzaamheid vormt een verdienmodel. Afval is een potentiële bron van waarde, dat inzicht moeten we echt gaan krijgen. En al is die factor nog niet als zodanig goed in kaart gebracht, de verwachting is ook dat de circulaire economie een motor van banen op allerlei opleidingsniveaus zal zijn.

Is er (Europese) wet- of regelgeving nodig om de circulaire economie aan te jagen?

Het is aan de havenbedrijven om een zogeheten coalition of the willing bij elkaar te zoeken. Zodra het verdienmodel samen ontwikkeld wordt, ontstaat er als vanzelf een beweging. Maar regelgeving kan zeker de circulaire economie aanjagen. Afval moet wettelijk op een andere manier behandeld worden, je kunt denken aan een Europees target of een soort port green deal waarin circulariteit prominent is opgenomen.

Is het te meten in hoeverre een haven circulair is?

Momenteel werk ik met mijn team hard aan een onderzoek naar indicatoren van circulariteit voor havens. Dat onderzoek is in opdracht van Vlaanderen Circulair, vanuit de Vlaamse Overheid. We hebben een lijst van een tiental direct bruikbare indicatoren voor havens samengesteld. Dankzij die indicatoren kan je een baseline bepalen waarmee je ook de vorderingen in kaart kunt brengen, en ook havens elkaar verder kunnen motiveren om het beter te gaan doen.