Anders is het gesteld met de exploderende gas- en elektriciteitsprijzen. Deze waren de afgelopen jaren zeer stabiel, maar daaraan kwam abrupt een einde door de Russische inval in Oekraïne. Als reactie op westerse sancties draaide Poetin de gaskraan dicht en werd Europa opgezadeld met een hoge energierekening.

De ondernemers konden die prijsstijgingen niet een op een doorberekenen. Voer voor juristen, want was hier sprake van overmacht? Nee: daarvoor is nodig dat nakoming van het contract onmogelijk is. En daar was geen sprake van.

Konden die hogere energieprijzen dan langs een andere weg worden doorbelast? Hier komt de redelijkheid en billijkheid om de hoek kijken. Immers, bij het sluiten van de contracten kon niemand voorzien dat de prijsexplosies het evenwicht tussen de wederzijdse prestaties totaal zouden doorbreken.

Dan vraag je je af of het dan niet redelijk is dat de prijsstijging geheel of ten dele kan worden doorgegeven? Zeker als de volgende partij die prijsstijgingen wél verdisconteerd in de facturen? Door toepassing te geven aan art. 6:258 BW kan de rechter soelaas bieden aan de ondernemer. Kort gezegd bepaalt dit artikel dat de rechter de gevolgen van een overeenkomst kan wijzigen of de overeenkomst geheel of gedeeltelijk kan ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden.

Inmiddels heeft een aantal ondernemers met succes de gang naar de kortgedingrechter gemaakt. De voorzieningenrechter gaf in verschillende uitspraken als voorlopig oordeel te kennen dat prijsstijgingen als gevolg van de oorlog in Oekraïne in de contractuele verhoudingen tussen professionele partijen inderdaad te kwalificeren zijn als een onvoorziene omstandigheid. De wederpartij mocht daardoor in redelijkheid niet verwachten dat de overeenkomst ongewijzigd in stand zou blijven.

Uitgangspunt bij een redelijke verdeling van de prijsstijgingen is het adagium ‘share the pain’. In beginsel geldt daarbij een verdeling op basis van 50/50. Maar, afhankelijk van de omstandigheden is ook een andere verdeling mogelijk. Ik denk dan aan partijen die minder financiële pijn zullen ondervinden van de doorbelasting omdat die de rekening kunnen doorschuiven naar meerdere afnemers.