Normaliter moet een overheid die een groot overheidscontract wil verstrekken daartoe een openbare aanbesteding uitschrijven. Dat is niet alleen een eerlijke manier om inkopen door de overheid te regelen, maar zelfs wettelijk verplicht. Alle geïnteresseerde bedrijven krijgen zo een gelijke kans om een opdracht uit te voeren. Zij kunnen zien wat de overheid wenst en daartoe een aanbieding doen. Vervolgens worden de tarieven en beloftes van de winnaar openbaar, zodat iedereen er ook op kan toezien dat een contract wordt nageleefd. Dat heet ‘openbaarheid van bestuur’ en zorgt voor een gelijk speelveld.

Het is niet uit te leggen dat de Rijksoverheid nog altijd geen inzage geeft in het veertigjarige onderhandse contract met Kiwa. Zeker ook omdat er een zeer sterke schijn van belangenverstrengeling en vriendjespolitiek hangt rondom de gunning ervan. In 2009 was de toenmalige echtgenoot van minister Melanie Schultz van Haegen zowel adviseur als aandeelhouder van Kiwa. Enkele jaren later verdiende hij miljoenen met de verkoop van zijn belang.

Hoe zat het ook alweer? Haro Schultz van Haegen was als adviseur van Kiwa nauw betrokken bij het opstellen van het contract met het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Zijn toenmalige vrouw, Melanie, was namens de VVD van 2002 tot 2007 staatssecretaris van het ministerie van Infrastructuur en van 2010 tot 2017 de minister van het departement. Haro trok zich weliswaar terug als onderhandelaar op de voorgrond toen zijn vrouw namens Infrastructuur verantwoordelijk werd, maar bleef wel aandeelhouder van Kiwa. Kiwa werd vervolgens in augustus 2011 gekocht door het opkoopfonds NPM Capital (eigendom van SHV, het zakelijke vehikel van de familie Fentener van Vlissingen). Bij die verkoop cashten de aandeelhouders van het bedrijf waarin Kiwa was ondergebracht tientallen miljoenen.

Haro Schultz van Haegen verdiende hiermee – net als zijn compagnon – 2,9 miljoen euro. Ook de Kiwa-directie werd miljonair door de deal. De twee directeuren, Paul Hesselink en Bouke Meekma, verdienden ieder meer dan 15 miljoen euro. Dit was mede mogelijk vanwege het lucratieve contract van veertig jaar dat Kiwa had gesloten met het ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Zeker nu Kiwa de torenhoge tarieven weer mag verhogen en gebleken is dat er ook nog eens een extra vergoeding is betaald door het ministerie, dient huidig minister Mark Harbers (VVD) eindelijk openheid van zaken te geven. Anders is het niet uit te leggen dat de transportsector zich blauw betaalt aan verplichte documentatie die in andere EU-landen vele malen goedkoper is. De Tweede Kamer is aan zet om de minister te dwingen de gemaakte afspraken van zijn voorgangers te openbaren.