Sectorale rijverboden, ‘Blockabfertigung’, ‘Korridormaut’. Wat gebeurt er toch allemaal in Tirol, de op Vorarlberg meest westelijke deelstaat van Oostenrijk? Nou ja, we rijden er massaal doorheen, op weg naar onze wintersportoorden, naar Milaan, naar Venezië. Tirol maakt voortdurend ruzie met omringende landen en met de Europese Unie over dit overvloedige wegverkeer en –vervoer. Der Anton en zijn vrouw, die we hier maar Antonia zullen noemen, haben die Nase voll van de vervuiling die dat verkeer veroorzaakt.

Wat is er aan de hand?

Tirol is, met zijn Brenner-autosnelweg, één van de belangrijkste transitoroutes tussen Noord- en Zuid-Europa. Het is een kwetsbaar Alpenland, waarin verkeer door nauwe dalen moet plaatsvinden. Het vrachtverkeer wil Tirol zoveel mogelijk naar het spoor doorschuiven. Anders dan bijvoorbeeld Zwitersland heeft Oostenrijk niet voortvarend werk gemaakt van een betere spoorverbinding tussen Zuid-Duitsland en Noord-Italië. De Brenner-basisspoortunnel, naar het model van de Zwitserse Gotthard-basistunnel, zal er op zijn vroegst pas in 2025 liggen. Terwijl Bern twee voortreffelijke tunnels bouwde, moest Tirol het stellen met een drukbereden weg en een vrij gebrekkige spoorlijn, die de vervoersgroei niet aankon.

Hoe handelde Tirol?

Het land begon met wat je ‘vrachtauto pesten’ kunt noemen. Er kwamen zogenoemde ‘sectorale rijverboden’ voor vrachtauto’s die in de ogen van Innsbruck laagwaardige lading vervoeren die evengoed op de trein kon worden gezet. Deze rijverboden, bijvoorbeeld voor trucks met steen, aarde, auto’s en dergelijke, zijn keer op keer door internationale wegvervoersorganisaties aanhangig gemaakt, omdat ze strijdig zouden zijn met het Europese recht. Een nieuwe vondst van Innsbruck is de ‘Blockabfertigung’. Daarbij worden op een aantal dagen in het jaar vrachtauto’s uit het buitenland gedoseerd toegelaten op de Tiroler wegen. Dat leidt tot forse files aan met name Beierse kant.

Dus: ruzie met Beieren?

Ja. Evengoed met Berlijn en met Italië. Die ruzie duurt nog voort, al zijn deze landen wel met elkaar in gesprek gebleven, niet in de laatste plaats ook met Günther Platter, de ‘Landeshauptmann’ van Tirol. De laatste wil de buurlanden wel tegemoetkomen, maar hoe dit moet gebeuren is nog onduidelijk. Misschien is een soort toeritdosering in Duitsland verder voor de grens met Tirol een oplossing, maar dat veronderstelt beperkende maatregelen voor het wegvervoer in Duitsland zelf, en daaraan wil de Duitse verkeersminister, Andreas Scheuer, voorlopig niet denken.

De twee landen gaan binnenkort het gesprek met elkaar aan, en ook Platter zal daarbij aanschuiven. Het is zeer de vraag wat dit gesprek zal opleveren. Wenen heeft te kennen gegeven wel op bezoek in Berlijn te willen gaan, maar Innsbruck opteert toch liever voor een bijeenkomst in het eigen Tirol. Inhoudelijk zijn de drie, dus Scheuer, zijn Weense collega Andreas Reichhardt en Platter, het ogenschijnlijk nog over geen enkel punt eens.

Welke andere middelen heeft Tirol nog om het doorvoerverkeer over de weg te beperken?

Er zijn enkele voor de hand liggende mogelijkheden. De afgelopen weekeinden zijn rijverboden ingesteld voor de agglomeratie Innsbruck, nabij de toegang dus tot de Brenner. De rijverboden gelden uitsluitend voor vrachtverkeer dat de kilometerheffing op de Oostenrijkse snelwegen wil vermijden en uitwijkt naar secundaire wegen, die door plaatsen en dorpen voeren. Een dergelijk verbod wil Tirol in september definitief invoeren.

Tirol denkt ook na over een ‘Korridormaut’, dus een bijzondere tol voor transitovervoer over de weg. Dat idee heeft Scheuer alvast krachtig verworpen. ‘In plaats van boetes, blokkades en verboden van Tirol zijn innovatieve oplossingen voor de Brenner-corridor nodig’, stelt hij.

Wat zijn die innovatieve oplossingen, volgens Scheuer?

Tja, de gebruikelijke oplossing is verschuiving van goederenvervoer van de weg naar het spoor. Maar zover is het dus nog niet, want de nieuwe Brenner-basisroute laat nog jaren op zich wachten. Onlangs wees Scheuer er trouwens nog eens fijntjes op dat de ‘Obmann’ van Tirol, Platter, de enige is wiens handtekening ontbreekt onder het ‘actieplan Brenner’, dat eind vorig jaar is overeengekomen. In tariefopslagen voor vrachtverkeer op bepaalde routes ziet Scheuer ook niets. Oostenrijk zou wel kunnen overwegen door een accijnsverhoging de brandstofprijzen op te voeren om doorvoerverkeer over de weg te ontmoedigen. Dat zou echter ook betekenen dat Oostenrijks vrachtverkeer een kostenverhoging tegemoet zou zien. Dit wil Wenen uiteraard niet.

Catch 22?

Ja, een voorlopig moeilijk oplosbaar probleem. Een recent crisisberaad in Brussel over de Tiroler kwestie, waaraan Duitsland, Oostenrijk, Italië en de regio’s Tirol, Beieren, Süd-Tirol en Trentino deelnamen, leverde ook al weinig snel te bereiken oplossingen op. De Europese Commissie stelde bij die gelegenheid voor, in september drie werkgroepen aan het werk te zetten, om de mogelijkheden te bezien van alternatieve brandstof, verbetering van het spoorvervoer en algemene uitbreiding van de kilometerheffing. Dit zijn natuurlijk stuk voor stuk opties die voor de korte termijn geen enkele oplossing beloven. Daarbij komt dat Duitsland en Italië een klacht tegen Oostenrijk hebben ingediend bij het Europese Hof wegens schending van het Europese principe van vrij goederenverkeer.

En nu?

Oostenrijk denkt aan een Maut-verhoging in 2020 die dubbel zo groot moet zijn als de inflatie over het jaar 2018. Voor Euro VI-materieel zou dat op ongeveer 4% uitkomen. Daar heeft de Wirtschafskammer Österreich zich alvast tegen verzet. Transportvoorzitter Günther Reder van deze overkoepelende ondernemersorganisatie benadrukt dat in 2017 de toenmalige verkeersminister, Norbert Hofer, nog had beloofd dat verhogingen van de kilometerheffing met meer dan het inflatiepercentage voortaan tot het verleden zouden behoren.

Opmerkelijk is dat Oostenrijk blijft vasthouden aan sectorale rijverboden, ook voor de schoonste categorieën vrachtauto’s, hoewel die op grond van een akkoord met de Europese Commissie in 2016 van deze rijverboden zouden worden uitgezonderd. De Duitse wegtransportwereld wil dat Oostenrijk deze beslissing terugdraait. Het Bundesverband Güterkraftverkehr, Logistik und Entsorgung heeft een brief op poten geschreven aan de Europese Commissie. Daarin wordt er ook verzet tegen aangetekend dat het sectorale rijverbod voortaan niet zes, maar dertien goederengroepen betreft. Daarmee zou tweederde van het transitoverkeer door Tirol feitelijk worden onmogelijk gemaakt.