Waarvoor is deze wet ‘FuelEU Maritime Initiative’ bedoeld?

‘Met deze wet hebben we een wereldprimeur. In het Klimaatakkoord van Parijs zijn toentertijd geen afspraken gemaakt over de uitstoot van de zeevaart. Maar we moeten eerlijk zijn en schadelijke uitstoot samen verminderen. Dan moet de scheepvaart ook een bijdrage leveren. Vooral nu we agrarische sector bijvoorbeeld veel in het nieuws hebben, hoor je veel mensen vragen: “En de scheepvaart dan?”. Met deze wet komt er vanaf 2025 een plafond op de uitstoot van de zeevaart. En naar de toekomst toe, daalt dit plafond. Ook worden schepen vanaf 2030 verplicht walstroom te gebruiken in Europese havens.’

Vanaf 2035 moet er 14,5% vermindering zijn, vanaf 2040 31%, vanaf 2045 62% en vanaf 2050 80%. Dat is strenger dan de doelen van de Europese Commissie.

‘Ja, die percentages zijn de ambitieuze doelstelling van het Europees Parlement. Vanuit de Commissie waren er inderdaad iets lagere doelstellingen, met een totale emissiereductie in 2050 van 75%. Maar een groot deel van het parlement zou zelfs 100% reductie willen hebben. Dit is dus een compromis.’

Zal die 100% emissiereductie ooit worden gehaald?

‘Die 80% is de inzet van nu, omdat daar politieke consensus over bestaat. Vanaf 2025 beginnen we met een reductie van 2%. Zo blijven in balans met andere sectoren.’

Dus als andere sectoren wel 100% reductie kunnen bereiken, moet ook de scheepvaart daaraan geloven?

‘Ja, de wet wordt voor het eerst herzien in 2028. Vier jaar later doen we dat nog een keer. Zo kijken we of we onze doelstellingen moeten aanpassen.’

De wet geldt voor schepen vanaf 5000 ton. Vanuit de Nederlandse redersvereniging KVNR en D66 kwam de wens dit te verlagen naar 400 ton. Waarom is dat niet gelukt?

‘Die 5000 ton is in de eerste versie van de wet de richtlijn. Maar in 2028, bij herziening van de wet, vindt een groot deel van het Europees Parlement dat verlaging naar 400 ton moet worden overwogen. Dan wordt ook bepaald of mogelijk een deel van de binnenvaart onder het emissieplafond zal komen te vallen.’

De wet bepaalt dat 2% van de brandstofmix moet bestaan uit synthetische brandstoffen in 2034, als de Commissie constateert dat in 2030 het gebruik van die brandstoffen op 1% blijft steken. Welke brandstoffen zijn dit?

‘Dat zijn zogenoemde renewable fuels of non-biological origin. Daaronder vallen bijvoorbeeld methanol, ammoniak en groene waterstof. Cruciaal is dat dit geen fossiele brandstoffen zijn op basis van aardolie. Het gaat om brandstoffen die de chemische industrie maakt op basis van groen opgewekte waterstof en CO2 uit lucht. Dat maakt deze brandstoffen klimaatneutraal.’

Dat subquotum was een punt van discussie. Waarom?

‘In het staartje van de onderhandelingen werd dit een heikel discussiepunt. Nederland, Duitsland, België, Luxemburg, Duitsland en Ierland zijn voorstander van die 2%. Maar dit stond niet in het eerste voorstel. Ik heb dit zelf namens de PvdA ingebracht. Dit betekent dat rederijen minimaal 2% van hun vloot op die hernieuwbare brandstoffen moet laten varen in 2034, als het gebruik blijft steken op 1%. Wat je nodig hebt is opschaling van deze e-fuels. Dit quotum is bedoeld om ook de brandstofproducent en de investeerder aan de rederijkant te overtuigen dat er een markt komt voor deze brandstoffen. Anders ga je die doelstellingen niet halen.’

Welke stappen worden als eerst ondernomen om te zorgen voor minder uitstoot?

‘Dat mag de markt zelf bepalen. De rederij en kapitein moeten zelf weten welke mix zij gebruiken. Als ze maar aan dat plafond voldoen.’

Bestaat er geen risico dat een paar partijen veel meer uitstoten?

‘We werken met een pooling-systeem. Dat kan per rederij, of per samenwerking. Per schip worden de data bekeken, en dan gaat het om alle schepen vanaf 5000 ton. Met uitzondering van enkele segmenten, zoals viskotters en ijsklasse-schepen. De uitzondering voor ijsschepen vervalt wel in 2034. Maar MSC en Maersk zouden hierin kunnen samenwerken. De wet is bedoeld om de meerderheid van zeeschepen eronder te laten vallen, en 90% van de uitstoot van de Europese scheepvaart. Zo houden we het eerlijk, en behouden we de competitie en concurrentie op het wereldwijde speelveld.’

Wie gaat die vergroening betalen?

‘De rederijen zullen moeten investeren en gaan die kosten doorberekenen. Dat zal de consument ook merken. Maar de kostenstijging is miniem: het gaat om slechts 3 cent voor sneakers en 27 cent voor een koelkast. Overzichtelijke kosten, dus.’

Er wordt ook een Ocean Fund opgesteld. Hoe zal dit werken?

‘De opbrengsten uit het EU-ETS-emissiehandelssysteem worden teruggestort in dit fonds. Hierop kan aanspraak worden gemaakt om innovaties te financieren.’

Vanaf 2030 wordt walstroom verplicht voor schepen die afmeren in Europese havens. Wie legt die infrastructuur aan?

‘Als je kijkt naar steden met havens, dan zie je dat het grootste deel van de luchtvervuiling daarvandaan komt. Je ziet het lang niet altijd, maar de levenskwaliteit neemt erdoor af. In Europa sterven zo’n 300.000 mensen per jaar door luchtvervuiling. Dat het nu dus schoner moet, is een grote overwinning. Havens zullen er grote investeringen voor moeten doen. Samen met lokale en regionale overheden moet ook worden geregeld dat het elektriciteitsnetwerk op orde is om de benodigde stroom te leveren. Europa doet een duit in het zakje met geld uit het investeringsfonds voor infrastructuur.’

Hoe houdt de EU in de gaten dat schepen zich houden aan dit emissieplafond?

‘Als je een wet invoert, moet je ook handhaven. In 2018 is al wettelijk bepaald welke data worden verzameld. De uitstoot moet per schip worden doorgegeven aan een controlerende instantie. Ook krijgen schepen papieren aan boord die aantonen dat ze aan de regels voldoen.’

Hoe zorg je ervoor dat schepen het emissieplafond niet ontduiken?

‘Stel je voor, een schip gaat van China naar Tanger, en dan door naar Rotterdam. Dan bestaat de reis uit twee delen: China-Tanger en Tanger-Rotterdam. Dat laatste traject valt onder het emissiesysteem. Europa is nu nog voorloper in deze wet- en regelgeving. Maar dit moet een mondiaal systeem worden. China en de Verenigde Staten hebben ook al aangegeven dat zij dit systeem willen invoeren. Met deze drie wereldmachten, zou je 80% van de internationale scheepvaart beslaan.’

Dit artikel verscheen eerder in Schuttevaer