De Belgische kilometerheffing ging op 1 april 2016 van start en leverde sindsdien elk jaar meer inkomsten op. ‘Via de kilometerheffing betalen ook in het buitenland ingeschreven vrachtwagens evenredig mee voor het gebruik en de slijtage van de wegen’, zegt Johan Schoups, administrateur-generaal van Viapass. ‘Tijdens het afgelopen werkingsjaar waren buitenlandse vrachtwagens goed voor 53% van de gereden kilometers op onze tolwegen.’

De opbrengst van de kilometerheffing gaat naar het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Gewest in verhouding tot het aantal er gereden kilometers. ‘Met dit geld kunnen de gewesten investeren in infrastructuur en mobiliteit, in opleidingen voor vrachtwagenchauffeurs en initiatieven om hun werkomstandigheden te verbeteren, zoals betere snelwegparkings.’

Ecologische prikkel

Vrachtwagens betalen per gereden kilometer op betalende tolwegen. Dat bedrag hangt af van drie factoren: het gewest waar de weg ligt, de maximaal toegelaten massa (MTM) en de Euro-emissienorm van het voertuig. De kilometerheffing hanteert drie MTM-categorieën (meer dan 3,5 ton tot 12 ton, meer dan 12 ton tot 32 ton, en meer dan 32 ton) en zeven Euronormen (van de meest vervuilende Euro 0-norm tot de meest milieuvriendelijke Euro 6-norm). Hoe hoger de Euronorm van de vrachtwagen en hoe lager zijn MTM, hoe lager het tarief per gereden kilometer.

‘Het is duidelijk dat het gunstigere tarief voor groene vrachtwagens in de kilometerheffing een meebepalende factor is bij de aanschaf van een milieuvriendelijker voertuig’, stelt Schoups. ‘Vrachtwagens die niet tot de twee properste emissiecategorieën (Euro 6 en Euro 5, red.) behoren leggen nog slechts 3,4% van de tolkilometers af. We zien ook een verschuiving in de gewichtsklasse van de vrachtwagens. Het aandeel van de hoogste klasse, met een MTM van meer dan 32 ton, is op een jaar gestegen van 87% vorig jaar naar 91%. Groener transport en meer efficiënt gebruik van de transportmiddelen waren twee goed omlijnde doelstellingen die de ontwerpers van de kilometerheffing bij de aanvang voor ogen hadden. Ze zijn daarin duidelijk geslaagd.’

Coronadip is voorbij

Tijdens werkingsjaar 2021-2022 van de kilometerheffing is het aantal vrachtwagens op de wegen in de drie gewesten weer gestegen, na een daling in het vierde en vijfde jaar. 41,1 miljoen vrachtwagens reden dat jaar minstens één keer over een tolweg. De dip is voorbij, maar het aantal vrachtwagens op de weg zegt niets over de beladingsgraad en rendabiliteit van de ritten. Wel kunnen we stellen dat de stijging van het aantal vrachtwagens in het zesde jaar van de kilometerheffing een indicatie is van toegenomen economische activiteit. Wat exact de impact zal zijn van de recente ontwikkelingen rond Oekraïne is nog af te wachten.’

Van alle vrachtwagens die in België onderworpen zijn aan de kilometerheffing, is ruim 99,25% reglementair in orde. ‘Het resterende minieme aantal is daarom niet noodzakelijk een kwaadwillige overtreder’, aldus Schoups. ‘Zo is 0,15% niet in orde wegens een On Board Unit of OBU met een ontoereikend betaalmiddel, zoals een overschreden limiet van een kredietkaart, een technisch defect of een vervallen kaart. Bij 0,6% van de vrachtwagens detecteert de controleapparatuur geen OBU. Het is dan mogelijk dat de chauffeur vergeten was om de OBU in te schakelen of er geen aan boord heeft.’

Een vrachtwagen wordt gemiddeld drie keer per dag gecontroleerd. Dat komt neer op meer dan 8 miljoen controlemomenten per maand. De controles gebeuren door 39 cameraportieken, 22 verplaatsbare camera’s en 38 controlevoertuigen en -motoren van de drie gewesten.